του Neil Faulkner (μτφ. Proletariates)
Η προϊστορική Σουμερία, μια έκταση γης στο δέλτα των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη στο νότιο Ιράκ, ήταν ένα μείγμα βαλτότοπου και ερήμου. Εδώ, 3000 περίπου χρόνια πριν, οι πρωτοπόροι του νεολιθικού πολιτισμού δημιούργησαν τον αυθεντικό Κήπο της Εδέμ.
Αποξήραιναν τους βάλτους και άρδευσαν τις ερημικές περιοχές που υπήρχαν ανάμεσά τους. 2500 χρόνια πριν, η μέση απόδοση ενός αγρού με κριθάρι ήταν 86 φορές η σπορά.
Αυτό το γνωρίζουμε από τις γραπτές πηγές που καταγράφηκαν σε πλάκες από ψημένο πηλό. Οι Σουμέριοι ανακάλυψαν τη γραφή γιατί η πολύπλοκη αστική τους κοινωνία απαιτούσε λεπτομερή καταγραφή των δεδομένων. Η αρχαία Σουμερία είχε περίπου το μέγεθος της σύγχρονης Δανίας. Όταν τα πλούσια εδάφη τους καλλιεργούνταν μπορούσαν να αποδώσουν μεγάλα αγροτικά πλεονάσματα. Αυτά τα πλεονάσματα έδωσαν τη δυνατότητα για μια ποσοτική μετατόπιση από τη ζωή στην ύπαιθρο στις πόλεις. Οι Σουμέριοι έκαναν στην «αστική επανάσταση».
Τα υψώματα των Σουμερίων ήταν το αποτέλεσμα φυσικών διεργασιών, επικαθίσεων χιλιάδων χρόνων. Τα στρώματα του εδάφους αντιστοιχούν σε επίπεδα κτιρίων κατασκευασμένων από πήλινα τούβλα και μας λένε την ιστορία συνεχόμενων γενεών κατοίκων. Δείχνουν οικισμούς της Εποχής του Χαλκού να μετασχηματίζονται σε πόλεις της Εποχής του Μπρούτζου ανάμεσα στην τέταρτη και Τρίτη χιλιετία από σήμερα.
Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει πόλεις στις οποίες είχαν κυρίαρχη θέση οι ναοί και οι τεχνητοί υπερυψωμένοι τύμβοι (γνωστοί ως Ζιγγουράτ). Στην Ερέχ (σημερινή Al Warka), ένα Ζιγγουράτ που χρονολογείται από την «Πρώιμη Δυναστεία» (2900-2300 χρόνια πριν περίπου), είχε 10 μέτρα ύψος, ήταν κατασκευασμένο από τούβλα ψημένα σον ήλιο, ήταν καλυμμένο με κεραμικά κύπελλα και στην κορυφή του είχε μια ασφάλτινη πλατφόρμα.
Η πόλη, κατοικίες και βιομηχανική περιοχή, κάλυπτε μια επιφάνεια δυο τετραγωνικών μιλίων. Οι ναοί - και τα γύρω κτίρια – ανήκαν στους θεούς. Η περιοχή της Lagash ανήκε και 20 θεότητες.
Στη θεά Ba'u ανήκαν 17 τετραγωνικά μίλια. Μερικά από αυτά είχαν δοθεί σε ορισμένες οικογένειες. Μερικοί δούλευαν ως προσωπικό της περιοχής της Ba'u, είτε ως έμμισθοι υπάλληλοι, είτε ως ενοικιαστές αγρών, είτε ως εργάτες.
Με δεδομένη της απουσία της Ba'u, η διαχείριση της ιδιοκτησία της είχε αναταθεί στο ιερατείο του ναού. Οι απλοί άνθρωποι κατείχαν 3 – 10 στρέμματα γης ενώ ένας ανώτερος ιερέας πάνω από 140 στρέμματα.
Οι ιερείς δημιούργησαν μια ελίτ με μεγάλη ιδιωτική περιουσία και έλεγχο πάνω ατον πλούτο των περιοχών.
Ο πλούτος έδωσε ισχύ στους ιερείς και η ισχύς χρησιμοποιήθηκε για τη συσσώρευση περισσότερου πλούτου. Κάποια χρονιά, ένα διάταγμα προσπάθησε να αποκαταστήσει την παλιά τάξη πραγμάτων «να κάνει τα πράγματα όπως ήταν στην αρχή». Το διάταγμα έλεγε ότι οι ιερείς κλέβουν τους φτωχούς χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα εκβιασμού και χρησιμοποιώντας τη γη του ναού, τα ζώα, τον εξοπλισμό και τους υπαλλήλους σαν να ήταν δική τους περιουσία ή σα να ήταν σκλάβοι.
Από τις τάξεις των ιερέων προήλθαν οι κυβερνήτες (οι γνωστοί, αργότερα, ως βασιλείς). Στη Lagash, ο κυβερνήτης ήταν αρχιερέας του μεγαλύτερου θεού και αρχηγός του στρατού. Η περιουσία του ήταν 2500 στρέμματα γης. Ο κυβερνήτης της Lagash ήταν ένας από τους πολλούς κυβερνήτες της Σουμερίας αφού αυτή ήταν χωρισμένη σε πόλεις – κράτη.
Το Έμβλημα της Ουρ απεικονίζει τετράτροχα άρματα να ποδοπατούν τους εχθρούς, λογχοφόρους με κράνη και μεταλλικές πανοπλίες και γυμνούς αιχμαλώτους μπροστά στο βασιλιά.
Κάθε πόλη ζούσε με το φόβο των γειτόνων. Η καθεμία είχε να προστατέψει γη, ζώα, σιταποθήκες, θησαυρούς και εργατική δύναμη. Για λόγους άμυνας, η στρατιωτική ισχύς ήταν επιτακτική.
Αλλά η στρατιωτική ισχύς, άπαξ και αποκτηθεί μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για μη αμυντικούς σκοπούς. Η προληπτική επίθεση μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος εξασφάλισης ασφαλούς αύριο. Και οι ληστρικές επιθέσεις μπορούν να αυξήσουν τον πλούτο και την ισχύ του κυβερνήτη.
Η στρατιωτική ισχύς εξυπηρετεί με εσωτερικές ανάγκες της εξουσίας. Το Κράτος – ο κυβερνήτης, οι ιερείς, η γραφειοκρατία - και οι υπό τις διαταγές του ένοπλοι άνδρες, ήταν ένας μηχανισμός διατήρησης και εξασφάλισης της νέας κοινωνικής τάξης της πόλης.
Η γραφειοκρατία είναι ένα όργανο της ταξικής εξουσίας. Η πολυπλοκότητα της αστικής κοινωνίας απαιτούσε καταγραφή, τυποποιημένα βάρη και μέτρα για το εμπόριο, γεωμετρία και αριθμητική για την μέτρηση της γης.
Για τις ανάγκες αυτές εκπαιδεύτηκαν νέες κατηγορίες ειδικών. Η εκπαίδευση τους ήταν εσωτεριστική και αποκλειστική. Η κρατική ιεραρχία τους έδωσε εξουσία και κύρος.
Οι παλιότερες κατηγορίες ειδικών – οι έμποροι και οι τεχνίτες – ενσωματώθηκαν στην νέα ταξική δομή. Δεν υπήρχε ελεύθερη αγορά. Η οικονομία της αρχαίας πόλης ήταν «ενσωματωμένη» στην πολιτική τάξη. Οι κυβερνήτες καθόριζαν το εμπόριο, τις πωλήσεις, το τί και το ποιός. Και πιο πολύ τους ενδιέφερε το μονοπώλιο του μπρούτζου και του χρυσού.
Η Πρώιμη Δυναστεία των Σουμερίων ήταν η πρώτη εξ ολοκλήρου ταξικά δομημένη κοινωνία. Στη ήταν οι σκλάβοι. Στο επόμενο επίπεδο ήταν οι εργάτες χαμηλού κύρους. Πιο πάνω οι ελεύθεροι πολίτες.
Μια πλάκα από ψημένο άργιλο δείχνει 205 σκλάβους (αγόρια και κορίτσια) που απασχολούνται σε ένα υφαντουργείο. Μια άλλη δείχνει την επαγγελματική ιεραρχία στο ναό της Ba'u στη Lagash. Στην κορυφή είναι δημόσιοι υπάλληλοι, αξιωματικοί και ιερείς. Στη βάση, ψήστες, αρτοποιοί, ζυθοποιοί, εργάτες υφαντουργείων, οι περισσότερες γυναίκες, εκ των οποίων οι περισσότερες σκλάβες.
Οι οικείες που βρέθηκαν στην Eshnunna δείχνουν ξεκάθαρα τις ταξικές διαφορές. Τα μεγαλύτερα σπίτια βρίσκονται στους κεντρικούς δρόμους και είναι έκτασης 200 τετραγωνικών μέτρων ή και περισσότερο. Τα μικρότερα σπίτια, έκτασης μόλις 50 τετραγωνικών μέτρων, βρίσκονται σε απόμερους δρόμους και είναι σαφώς πολύ περισσότερα.
Η ταξική ανισότητα δεχόταν επιθέσεις και με τη σειρά της αμυνόταν. Οι Σουμεριακές πλάκες απεικονίζουν αυτές τις κοινωνικές εντάσεις. Η κοινωνική τάξη δεν βασιζόταν τη γενική συναίνεση. Επιβαλλόταν και συντηρούνταν με τη βία.
Πώς μπόρεσε μια μειοψηφία να αποκτήσει ισχύ και να επιβληθεί στην πλειοψηφία; Τί ήταν αυτό που επέτρεψε στους λίγους να συσσωρεύσουν πλούτο εις βάρος των πολλών;
Οι τάξεις είναι τόσο κοινωνική σχέση – μεταξύ πλουσίων και φτωχών – όσο και οικονομική διαδικασία – της εκμετάλλευσης και στης συγκέντρωσης του πλεονάσματος. Και πρέπει να αναπαράγονται συνεχώς. Και επειδή αυτή η αναπαραγωγή αμφισβητείται, το αποτέλεσμα είναι ο ταξικός πόλεμος.
Τα κίνητρα της άρχουσα τάξης για πλούτο και ισχύ δημιουργούνται από ένα συνδυασμό φτώχιας και ιδιοκτησίας. Ο σιδηρούς αυτός συνδυασμός κράτησε όλες τις προβιομηχανικές κοινωνίες μέσα σε ένα δίκτυ φαυλότητας.
Η φτώχια είναι η γενική κατάσταση. Οι παραδοσιακές αγροτικές οικονομίες δεν παρήγαγαν αρκετά ώστε να εξασφαλίζεται επάρκεια ή, ακόμη περισσότερο, αφθονία, για όλους. Μερικές φορές δεν παρήγαγαν ούτε υα απολύτως αναγκαία.
Η ιδιοκτησία είναι μια προνομιακή a priori απαίτηση πάνω σε λιγοστούς πόρους. Εξασφαλίζει πλούτο σε συγκεκριμένα άτομα, οικογένειες, ιδιοκτήτες γης, ναούς, φυλές ή πόλεις – κράτη. Η ιδιοκτησία μπορεί να είναι ιδιωτική ή ομαδική αλλά ποτέ γενική.
Το δίπολο φτώχια – ιδιοκτησία προκαλεί την ταξική ανισότητα, την κρατική εξουσία και ισχύ και τον πόλεμο.
Οι αρχιερείς και οι στρατηγοί των προϊστορικών Σουμερίων συμμετείχαν στον ταξικό πόλεμο με το προνόμιο της δημόσιας αναγνώρισης της αυθεντίας τους ως θρησκευτικοί και στρατιωτικοί ειδικοί. Αυτό τους έδινε τη δυνατότητα να ελέγχουν ένα συνεχώς αυξανόμενο πλεόνασμα. Αργότερα, όταν η αυθεντία τους αμφισβητήθηκε, κατάλαβαν ότι είχαν τη δύναμη να αγνοήσουν τη δημόσια γνώμη.
Από τη στιγμή που άρχισε να συσσωρεύει και να χρησιμοποιεί το πλεόνασμα για τα δικά της συμφέροντα – και όχι για το συμφέρον όλης της κοινωνίας – η ελίτ των Σουμερίων ήταν μια άρχουσα τάξη εκμεταλλευτών: η πρώτη στην ιστορία.
Πηγή: counterfire
Η προϊστορική Σουμερία, μια έκταση γης στο δέλτα των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη στο νότιο Ιράκ, ήταν ένα μείγμα βαλτότοπου και ερήμου. Εδώ, 3000 περίπου χρόνια πριν, οι πρωτοπόροι του νεολιθικού πολιτισμού δημιούργησαν τον αυθεντικό Κήπο της Εδέμ.
Αποξήραιναν τους βάλτους και άρδευσαν τις ερημικές περιοχές που υπήρχαν ανάμεσά τους. 2500 χρόνια πριν, η μέση απόδοση ενός αγρού με κριθάρι ήταν 86 φορές η σπορά.
Αυτό το γνωρίζουμε από τις γραπτές πηγές που καταγράφηκαν σε πλάκες από ψημένο πηλό. Οι Σουμέριοι ανακάλυψαν τη γραφή γιατί η πολύπλοκη αστική τους κοινωνία απαιτούσε λεπτομερή καταγραφή των δεδομένων. Η αρχαία Σουμερία είχε περίπου το μέγεθος της σύγχρονης Δανίας. Όταν τα πλούσια εδάφη τους καλλιεργούνταν μπορούσαν να αποδώσουν μεγάλα αγροτικά πλεονάσματα. Αυτά τα πλεονάσματα έδωσαν τη δυνατότητα για μια ποσοτική μετατόπιση από τη ζωή στην ύπαιθρο στις πόλεις. Οι Σουμέριοι έκαναν στην «αστική επανάσταση».
Τα υψώματα των Σουμερίων ήταν το αποτέλεσμα φυσικών διεργασιών, επικαθίσεων χιλιάδων χρόνων. Τα στρώματα του εδάφους αντιστοιχούν σε επίπεδα κτιρίων κατασκευασμένων από πήλινα τούβλα και μας λένε την ιστορία συνεχόμενων γενεών κατοίκων. Δείχνουν οικισμούς της Εποχής του Χαλκού να μετασχηματίζονται σε πόλεις της Εποχής του Μπρούτζου ανάμεσα στην τέταρτη και Τρίτη χιλιετία από σήμερα.
Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει πόλεις στις οποίες είχαν κυρίαρχη θέση οι ναοί και οι τεχνητοί υπερυψωμένοι τύμβοι (γνωστοί ως Ζιγγουράτ). Στην Ερέχ (σημερινή Al Warka), ένα Ζιγγουράτ που χρονολογείται από την «Πρώιμη Δυναστεία» (2900-2300 χρόνια πριν περίπου), είχε 10 μέτρα ύψος, ήταν κατασκευασμένο από τούβλα ψημένα σον ήλιο, ήταν καλυμμένο με κεραμικά κύπελλα και στην κορυφή του είχε μια ασφάλτινη πλατφόρμα.
Η πόλη, κατοικίες και βιομηχανική περιοχή, κάλυπτε μια επιφάνεια δυο τετραγωνικών μιλίων. Οι ναοί - και τα γύρω κτίρια – ανήκαν στους θεούς. Η περιοχή της Lagash ανήκε και 20 θεότητες.
Στη θεά Ba'u ανήκαν 17 τετραγωνικά μίλια. Μερικά από αυτά είχαν δοθεί σε ορισμένες οικογένειες. Μερικοί δούλευαν ως προσωπικό της περιοχής της Ba'u, είτε ως έμμισθοι υπάλληλοι, είτε ως ενοικιαστές αγρών, είτε ως εργάτες.
Με δεδομένη της απουσία της Ba'u, η διαχείριση της ιδιοκτησία της είχε αναταθεί στο ιερατείο του ναού. Οι απλοί άνθρωποι κατείχαν 3 – 10 στρέμματα γης ενώ ένας ανώτερος ιερέας πάνω από 140 στρέμματα.
Οι ιερείς δημιούργησαν μια ελίτ με μεγάλη ιδιωτική περιουσία και έλεγχο πάνω ατον πλούτο των περιοχών.
Ο πλούτος έδωσε ισχύ στους ιερείς και η ισχύς χρησιμοποιήθηκε για τη συσσώρευση περισσότερου πλούτου. Κάποια χρονιά, ένα διάταγμα προσπάθησε να αποκαταστήσει την παλιά τάξη πραγμάτων «να κάνει τα πράγματα όπως ήταν στην αρχή». Το διάταγμα έλεγε ότι οι ιερείς κλέβουν τους φτωχούς χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα εκβιασμού και χρησιμοποιώντας τη γη του ναού, τα ζώα, τον εξοπλισμό και τους υπαλλήλους σαν να ήταν δική τους περιουσία ή σα να ήταν σκλάβοι.
Από τις τάξεις των ιερέων προήλθαν οι κυβερνήτες (οι γνωστοί, αργότερα, ως βασιλείς). Στη Lagash, ο κυβερνήτης ήταν αρχιερέας του μεγαλύτερου θεού και αρχηγός του στρατού. Η περιουσία του ήταν 2500 στρέμματα γης. Ο κυβερνήτης της Lagash ήταν ένας από τους πολλούς κυβερνήτες της Σουμερίας αφού αυτή ήταν χωρισμένη σε πόλεις – κράτη.
Το Έμβλημα της Ουρ απεικονίζει τετράτροχα άρματα να ποδοπατούν τους εχθρούς, λογχοφόρους με κράνη και μεταλλικές πανοπλίες και γυμνούς αιχμαλώτους μπροστά στο βασιλιά.
Κάθε πόλη ζούσε με το φόβο των γειτόνων. Η καθεμία είχε να προστατέψει γη, ζώα, σιταποθήκες, θησαυρούς και εργατική δύναμη. Για λόγους άμυνας, η στρατιωτική ισχύς ήταν επιτακτική.
Αλλά η στρατιωτική ισχύς, άπαξ και αποκτηθεί μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για μη αμυντικούς σκοπούς. Η προληπτική επίθεση μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος εξασφάλισης ασφαλούς αύριο. Και οι ληστρικές επιθέσεις μπορούν να αυξήσουν τον πλούτο και την ισχύ του κυβερνήτη.
Η στρατιωτική ισχύς εξυπηρετεί με εσωτερικές ανάγκες της εξουσίας. Το Κράτος – ο κυβερνήτης, οι ιερείς, η γραφειοκρατία - και οι υπό τις διαταγές του ένοπλοι άνδρες, ήταν ένας μηχανισμός διατήρησης και εξασφάλισης της νέας κοινωνικής τάξης της πόλης.
Η γραφειοκρατία είναι ένα όργανο της ταξικής εξουσίας. Η πολυπλοκότητα της αστικής κοινωνίας απαιτούσε καταγραφή, τυποποιημένα βάρη και μέτρα για το εμπόριο, γεωμετρία και αριθμητική για την μέτρηση της γης.
Για τις ανάγκες αυτές εκπαιδεύτηκαν νέες κατηγορίες ειδικών. Η εκπαίδευση τους ήταν εσωτεριστική και αποκλειστική. Η κρατική ιεραρχία τους έδωσε εξουσία και κύρος.
Οι παλιότερες κατηγορίες ειδικών – οι έμποροι και οι τεχνίτες – ενσωματώθηκαν στην νέα ταξική δομή. Δεν υπήρχε ελεύθερη αγορά. Η οικονομία της αρχαίας πόλης ήταν «ενσωματωμένη» στην πολιτική τάξη. Οι κυβερνήτες καθόριζαν το εμπόριο, τις πωλήσεις, το τί και το ποιός. Και πιο πολύ τους ενδιέφερε το μονοπώλιο του μπρούτζου και του χρυσού.
Η Πρώιμη Δυναστεία των Σουμερίων ήταν η πρώτη εξ ολοκλήρου ταξικά δομημένη κοινωνία. Στη ήταν οι σκλάβοι. Στο επόμενο επίπεδο ήταν οι εργάτες χαμηλού κύρους. Πιο πάνω οι ελεύθεροι πολίτες.
Μια πλάκα από ψημένο άργιλο δείχνει 205 σκλάβους (αγόρια και κορίτσια) που απασχολούνται σε ένα υφαντουργείο. Μια άλλη δείχνει την επαγγελματική ιεραρχία στο ναό της Ba'u στη Lagash. Στην κορυφή είναι δημόσιοι υπάλληλοι, αξιωματικοί και ιερείς. Στη βάση, ψήστες, αρτοποιοί, ζυθοποιοί, εργάτες υφαντουργείων, οι περισσότερες γυναίκες, εκ των οποίων οι περισσότερες σκλάβες.
Οι οικείες που βρέθηκαν στην Eshnunna δείχνουν ξεκάθαρα τις ταξικές διαφορές. Τα μεγαλύτερα σπίτια βρίσκονται στους κεντρικούς δρόμους και είναι έκτασης 200 τετραγωνικών μέτρων ή και περισσότερο. Τα μικρότερα σπίτια, έκτασης μόλις 50 τετραγωνικών μέτρων, βρίσκονται σε απόμερους δρόμους και είναι σαφώς πολύ περισσότερα.
Η ταξική ανισότητα δεχόταν επιθέσεις και με τη σειρά της αμυνόταν. Οι Σουμεριακές πλάκες απεικονίζουν αυτές τις κοινωνικές εντάσεις. Η κοινωνική τάξη δεν βασιζόταν τη γενική συναίνεση. Επιβαλλόταν και συντηρούνταν με τη βία.
Πώς μπόρεσε μια μειοψηφία να αποκτήσει ισχύ και να επιβληθεί στην πλειοψηφία; Τί ήταν αυτό που επέτρεψε στους λίγους να συσσωρεύσουν πλούτο εις βάρος των πολλών;
Οι τάξεις είναι τόσο κοινωνική σχέση – μεταξύ πλουσίων και φτωχών – όσο και οικονομική διαδικασία – της εκμετάλλευσης και στης συγκέντρωσης του πλεονάσματος. Και πρέπει να αναπαράγονται συνεχώς. Και επειδή αυτή η αναπαραγωγή αμφισβητείται, το αποτέλεσμα είναι ο ταξικός πόλεμος.
Τα κίνητρα της άρχουσα τάξης για πλούτο και ισχύ δημιουργούνται από ένα συνδυασμό φτώχιας και ιδιοκτησίας. Ο σιδηρούς αυτός συνδυασμός κράτησε όλες τις προβιομηχανικές κοινωνίες μέσα σε ένα δίκτυ φαυλότητας.
Η φτώχια είναι η γενική κατάσταση. Οι παραδοσιακές αγροτικές οικονομίες δεν παρήγαγαν αρκετά ώστε να εξασφαλίζεται επάρκεια ή, ακόμη περισσότερο, αφθονία, για όλους. Μερικές φορές δεν παρήγαγαν ούτε υα απολύτως αναγκαία.
Η ιδιοκτησία είναι μια προνομιακή a priori απαίτηση πάνω σε λιγοστούς πόρους. Εξασφαλίζει πλούτο σε συγκεκριμένα άτομα, οικογένειες, ιδιοκτήτες γης, ναούς, φυλές ή πόλεις – κράτη. Η ιδιοκτησία μπορεί να είναι ιδιωτική ή ομαδική αλλά ποτέ γενική.
Το δίπολο φτώχια – ιδιοκτησία προκαλεί την ταξική ανισότητα, την κρατική εξουσία και ισχύ και τον πόλεμο.
Οι αρχιερείς και οι στρατηγοί των προϊστορικών Σουμερίων συμμετείχαν στον ταξικό πόλεμο με το προνόμιο της δημόσιας αναγνώρισης της αυθεντίας τους ως θρησκευτικοί και στρατιωτικοί ειδικοί. Αυτό τους έδινε τη δυνατότητα να ελέγχουν ένα συνεχώς αυξανόμενο πλεόνασμα. Αργότερα, όταν η αυθεντία τους αμφισβητήθηκε, κατάλαβαν ότι είχαν τη δύναμη να αγνοήσουν τη δημόσια γνώμη.
Από τη στιγμή που άρχισε να συσσωρεύει και να χρησιμοποιεί το πλεόνασμα για τα δικά της συμφέροντα – και όχι για το συμφέρον όλης της κοινωνίας – η ελίτ των Σουμερίων ήταν μια άρχουσα τάξη εκμεταλλευτών: η πρώτη στην ιστορία.
Πηγή: counterfire
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου