Ο Randall Collins (RC) μοιράζεται κάποιες απόψεις του IW αλλά εντοπίζει μόνο μία μακροπρόθεσμη δομική αδυναμία στον καπιταλισμό (TECHNOLOGICAL DISPLACEMENT OF MIDDLE-CLASS WORK AND THE LONG-TERM CRISIS OF CAPITALISM: NO MORE ESCAPES).
Πρόκειται για το θάνατο της παραδοσιακής μεσαίας τάξης της οποίας οι θέσεις εργασίας αυτοματοποιούνται. Ο θάνατος της θα σημάνει και το θάνατο του καπιταλισμού κατά τον RC. Κάνει, δηλαδή, μια επέκταση της ανάλυσης του Μαρξ που προεξοφλούσε την προοδευτική αντικατάσταση της χειρονακτικής εργασίας από μηχανήματα στη μεσαία τάξη.
Το πρόβλημα για τον RC είναι ότι στην περίπτωση αυτή ο καπιταλισμός θα ξεμείνει από εναλλακτικές λύσεις καθώς δε θα μπορεί να δημιουργεί περισσότερες ή καινούργιες θέσεις εργασίας για την τάξη αυτή. Και με πεσμένη την αγοραστική της δύναμη, η μεσαία τάξη θα μειώσει τις δαπάνες της και οι πολυτραγουδισμένες αγορές θα δεινοπαθήσουν. Η ταραχή στις αγορές σε συνδυασμό με τη διάχυτη πολιτική δυσαρέσκεια και την ανεργία σε επίπεδα 50-70%, θα φέρουν το τέλος. Και αυτό θα γίνει ανεξάρτητα από κύματα Kondratievκαι κύκλους ηγεμονίας.
Όπως και στο σενάριο του IW, το μετακαπιταλιστικό μέλλον είναι ακαθόριστο. O RC δεν φαίνεται να πιστεύει ότι είναι δυνατή η επίλυση του προβλήματος της δομικής ανεργίας χωρίς κάποιου βαθμού τεχνολογική αντιστροφή, που θα κάνει χώρο και στη ζωντανή εργασία.
Αν κοιτάξουμε πίσω θα δούμε ότι το σύστημα είχε 5 βαλβίδες διαφυγής από κρίσεις αντικατάστασης της ανθρώπινης εργασίας από μηχανές. Πρώτον, η νέα τεχνολογία δημιουργούσε συχνά νέες βιομηχανίες που απορροφούσαν το εργατικό δυναμικό που έχανε τη δουλειά του. Έτσι, οι δακτυλογράφοι μπορούσαν να εκπαιδευτούν ως χειριστές υπολογιστών, οι γραμματείς ως μηχανικοί λογισμικού και πάει λέγοντας.
Σήμερα όμως η τεχνολογία δημιουργεί λιγότερες θέσεις εργασίας και εισβάλλει ταυτόχρονα σε διαφορετικούς τομείς αφαιρώντας εργασία πιο μαζικά από ποτέ άλλοτε. Κι αν σκεφτεί κανείς ότι εταιρίες όπως η Google ή το Facebook δεν έχουν μεγάλες ανάγκες εργατικών χεριών και αναζητούν ταλαντούχα άτομα για να τις στελεχώσουν παρά τον μέσο απασχολούμενο, η κατάσταση δεν δείχνει να έχει περιθώρια βελτίωσης.
Επιπλέον, οι παραδοσιακές θέσεις εργασίας της μεσαίας τάξης (white collar jobs) έχουν γίνει εξαιρετικά ανταγωνιστικές λόγω του Internet και του Outsourcing. H αυξημένη διασυνδεσιμότητα του κόσμου αυξάνει τον ανταγωνισμό και ρίχνει το κόστος εργασίας. Και όταν θα μπει στο παιχνίδι η τεχνητή νοημοσύνη, το μεροκάματατο θα πέσει κι άλλο
Τρίτον, η ενασχόληση με το χρηματιστήριο που πολλοί βλέπουν σαν εναλλακτική θέση εργασίας (σμήνος μικρο-επενδυτών) δεν φαίνεται πολλή πιθανή αφού χρειάζεται κάποιο κεφάλαιο να επενδύσεις που δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα είναι διαθέσιμο από την καταρρακωμένη μεσαία τάξη.
Τέταρτον, η τεχνολογία μειώνει τις θέσεις εργασίας σε δημόσιο, κυβέρνηση κ.λπ.
Τέλος, η εκπαίδευση θα γίνει άχρηστη αφού όλο και περισσότερα άτομα θα εισέρχονται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ελπίζοντας για μια δουλίτσα σε μία όλο και μειούμενη δεξαμενή (πληθωρισμός πτυχίων). Και το ερώτημα, πού θα βρεθούν τα λεφτά ώστε περισσότεροι νέοι να έχουν πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση, πρέπει να απαντηθεί με δεδομένο ότι ως καλή παρέα, τόσο συντηρητικοί όσο και φιλελεύθεροι δημαγωγοί, έχουν βάλει στόχο να κάνουν το κράτος μια μακρινή ανάμνηση.
Την απαισιοδοξία του RC μπορείς να τη συμμεριστείς, αν και φαίνεται να πάσχει από έλλειψη τεχνολογικής φαντασίας. Η τεχνολογία προχωρεί και εξελίσσεται με αναπάντεχους τρόπους και δεν μπορείς να ξέρεις τι νέες ιδέες και ευκαιρίες θα δημιουργήσει. Φυσικά, το πιθανότερο είναι να οδηγήσει σε μια νέα μορφή δουλοπαροικίας όπου τεχνικά καταρτισμένοι εργάτες θα αναλαμβάνουν τη λειτουργία, επισκευή και συντήρηση του συστήματος τεχνητής νοημοσύνης. Με ωριαίες συμβάσεις και σκοτωμένο μεροκάματο.
Η όποια αισιοδοξία εδώ έγκειται στην έμφυτη κοινωνικότητα των ανθρώπων που μπορεί να μειώσει την διείσδυση της τεχνολογίας και να δημιουργήσει νέες δουλειές σε έναν κόσμο που λειτουργεί βασιζόμενος σε έξυπνες μηχανές.
Γενικά, η μονοαιτιακή προσέγγιση που ακολουθεί ο RC μου φαίνεται προβληματική και μειωμένης εξηγητικής δύναμης. Είναι πολύ δύσκολο να προσπαθήσει να εξηγήσει κάποιος την κίνηση ενός τόσο πολυπαραγοντικού συστήματος όπως η ανθρώπινη κοινωνία με τέτοια προσέγγιση, αφού πρέπει πρώτα να εξηγήσει πως μια δέσμη πολλών, πολλές φορές αντικρουόμενων και αντιφατικών παραγόντων, μπορεί να συνοψιστεί σε έναν μόνο παράγοντα και με βάση αυτόν να ξεδιπλωθεί ο εγγενής μηχανισμός του συστήματος.
ΥΓ. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να διαβάσει κανείς τα παραπάνω έχοντας υπόψη του τις θέσεις του Μαρξ για τις μηχανές (Το Κεφάλαιο, κεφ. 13 «Οι μηχανές και η μεγάλη βιομηχανία»). Γράφει στις εισαγωγικές γραμμές:
«Από την άλλη, τη διαφορά ανάμεσα στο εργαλείο και στη μηχανή τη βλέπουν στο ότι κινητήρια δύναμη στο εργαλείο είναι ο άνθρωπος ενώ στή μηχανή κινητήρια δύναμη είναι μια φυσική δύναμη διαφορετική από την ανθρώπινη, όπως το ζώο, το νερό, ο αέρας κλπ. Σύμφωνα μ' όλα αυτά θα ήταν μηχανή και το αλέτρι που το σέρνουν βόδια και που ανήκει στις πιο διαφορετικές εποχές της παραγωγής, ενώ ό circular lοοm [στρογγυλός αργαλειός] του Kλάoυσεν που τον κινεί με το χέρι ένας εργάτης μόνος του και που μέσα σ' ένα λεπτό της ώρας υφαίνει 96000 θηλιές, θα ήταν απλώς εργαλείο. Ακόμα ο ίδιος αργαλειός θα ήταν εργαλείο όταν θα τον κινούσαν με το χέρι και μηχανή όταν τον κινούσαν με ατμό. Και επειδή η χρησιμοποίηση της δύναμης του ζώου είναι μια από τις πιο παλιές εφευρέσεις της ανθρωπότητας, η μηχανική παραγωγή θα είχε έτσι προηγηθεί από τη χειροτεχνική. Όταν ο Τζον Ουάιτ το 1735 γνωστοποίησε την εφεύρεση της κλωστικής μηχανής και εγκαινίασε με αυτήν τη βιομηχανική επανάσταση του 18ου αιώνα, δεν είπε λέξη για το ότι τη μηχανή την κινεί ένας γάιδαρος αντίς ο άνθρωπος, και όμως ο ρόλος αυτός έπεσε στο γάιδαρο. Το πρόγραμμα του έλεγε: μια μηχανή «για να κλώθουν χωρίς δάκτυλα»
(συνεχίζεται)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου