Ο Μαρξισμός στον 21ο Αιώνα - πώς τα πάει η συσσώρευση;

Συσσωρεύετε, συσσωρεύετε! Αυτό λένε ο Μωυσής και οι προφήτες. «Η βιομηχανία προσφέρει το υλικό που συσσωρεύεται με τις οικονομίες». Κάνετε λοιπόν οικονομίες, κάνετε οικονομίες, δηλ.ξαναμετατρέπετε όσο το δυνατό μεγαλύτερο μέρος της υπεραξίας ή του ύπερ-προϊόντος σε κεφάλαιο! Συσσώρευση για τη συσσώρευση, παραγωγή για την παραγωγή, …(*)

Τα χρόνια της κρίσης υποτίθεται ότι αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον για τον μαρξισμό και στη σειρά από ποστ με τον τίτλο Μαρξισμός στον 21ο αιώνα, καταχωρώ τα κείμενα που κρίνω ότι είναι κάπως γενικότερου ενδιαφέροντος και κάπου κάπου λέω και τη γνώμη μου.

Το ενδιαφέρον αυτό έμεινε στον περιορισμένο χώρο κάποιων διανοουμένων και κάποιων μυημένων και δεν έφτασε σε καμία περίπτωση σε κρίσιμα ποσοστά στις μάζες.

To κέρδος ως γνωστό είναι η βασική αξία και κινητήριος δύναμη του καπιταλισμού και το ποσοστό κέρδους είναι αυτό που ενδιαφέρει τους επιχειρηματίες αφού είναι ο καλύτερος δείκτης της καπιταλιστικής συσσώρευσης η οποία, με τη σειρά της, επηρεάζει την παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική οικονομία και τις πολιτικές και κοινωνικές καταστάσεις.

Στα παιδικά χρόνια της 40άρας (που περνάει την κρίση της) και μέχρι τα τέλη 1980 - αρχές 1990, ο μέσος αριστερός διανοούμενος, είχε δεν είχε ασχοληθεί με τη μαρξιστική ανάλυση, ήταν ενήμερος για το νόμος της πτωτικής τάσης του γενικού ποσοστού κέρδους.

Τον υπενθυμίζω για τους νεώτερους:


Αν Σ=σταθερό (πάγιο) κεφάλαιο (εξοπλισμός, εγκαταστασεις, πρώτες ύλες)

Μ=Μεταβλητό κεφάλαιο (αποδοχές των εργαζομένων)

Υ=υπεραξία



το ποσοστό κέρδους (Κ) είναι το κλάσμα υπεραξίας και συνολικού κεφαλαίου,

Κ=Υ/(Σ+Μ)

Το κλάσμα, μεταξύ σταθερού (πάγιου) και μεταβλητού κεφαλαίου, αποτελεί την οργανική σύνθεση του κεφαλαίου, Ο= Σ/Μ.

Τελικά έχουμε:

Κ=Ε/(Ο+1)

Ε=Υ/Μ=βαθμός εκμετάλλευσης

Αν δεχτούμε σταθερό Ε και αυξανόμενο Ο τότε το Κ έχει την τάση να μειώνεται.


Σε όλη την ιστορία του μαρξισμού, οπαδοί και αντίπαλοι ερμηνευτές είχαν να πουν για την ορθότητα ή το σφάλμα του νόμου. Σε ένα παλιότερο ποστ έδινα με τη βοήθεια του Ονειρμού μια γραμμή πλοήγησης εντός του μαρξιστικού πλαισίου.


Πέρυσι o Michael Heinrich δημοσίευσε στο monthlyreview ένα άρθρο με τίτλο
"Crisis Theory, the Law of the Tendency of the Profit Rate to Fall, and Marx’s Studies in the 1870s"
(εκτενή αποσπάσματα του άρθρου μεταφρασμένα στα ελληνικά εδώ) που είναι μια σύνοψη των θέσεων που αναλύει στο μακροσκελές βιβλίο του  "(Άλλη μια) ...Introduction to the Three Volumes of Karl Marx’s Capital) και προκάλεσε αρκετή φασαρία στους (εναπομείναντες;) μαρξιστικούς κύκλους.


Ένα απλό αλλά διαφωτιστικό παράδειγμα πρώτα.

Αν κάνουμε 3 υπολογισμούς για αυξανόμενο Ο, σταθερό Μ και 3 διαφορετικά σταθερά Ε (Ε1<Ε2<Ε3) έχουμε τις κάτωθι 3 καμπύλες Κ και εύκολα μπορούμε να δούμε ότι από το Κ(Ε1) μπορείς να κινηθείς προς το Κ(Ε2) ή και Κ(Ε3) αν αυξήσεις το Ε.

Και το Ε αυξήθηκε με την τεχνολογία (με τη μορφή αύξησης της παραγωγικότητας) και μπόρεσε να γυρίσει την καταστρεπτική για το ποσοστό κέρδους πορεία 1966-80 (διάστημα που μεγαλούργησε και η λαϊκή, νεολαιίστικη ως επί το πλέιστον, κουλτούρα – για να μην ξεχνιόμαστε) (την περίοδο 1946-65 το ποσοστό κέρδους υπερδιπλασίαστηκε (113%), την περίοδο 1966-80 κατέρρευσε από 8.4% σε λόγο πάνω από 3.8%., και την περίοδο 1981-2008 συνέχισε να αυξάνει. Στη σύνολη χρονική περίοδο του μεταπολεμικού καπιταλισμού παρατηρούμε μια αυξητική τάση (46% - από 4.05% το 1946 σε 5.85% το 2008).

 

Αν δούμε το % της συσσώρρευσης θα παρατηρήσουμε αύξηση την πρώτη περίοδο και μείωση από το 1966 και μετά όπως και πτωτική τάση αν δούμε όλη την περίοδο των 60 ετών ανησυχώντας (;) Μωυσή και λοιπούς προφήτες.

Ακόμη αν διαρέσουμε τη συσσώρευση (A) με το Κ έχουμε έναν δείκτη του μέρους του Κ που συσσωρεύεται.

Βλέπουμε την τάση τη συσσώρευσης να αυξάνεται υπό το κεϋσιανό δόγμα και να μειώνεται υπό το νεοφιλελεύθερο.

Οι λόγοι για αυτό εντοπίζονται στη χρηματιστηριοποίηση της οικονομίας και τις συνεπακόλουθες δομικές αλλαγές του συστήματος.

Ε, και; - θα πει κάποιος. Τι σημαίνει αυτό για τους εργαζόμενους.

Έχοντας στο μυαλό ότι μιλάμε για τους εργαζόμενους όλου του κόσμου και πώς ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα είναι αποτέλεσμα όχι μονάχα εσωτερικών αιτιών και τοπικών ιδιομορφιών στην ανάπτυξη της εργασίας, μα και της όλης ιστορικής ανάπτυξης της εργασίας και του κεφαλαίου σε παγκόσμια κλίμακα, σε επόμενο ποστ θα ανοίξω κάπως το χρονικό διάστημα για να δούμε τι έγινε από το 1870 έως σήμερα.

Και να συγκρίνουμε την ύστερη νεωτερικότητα (Η εποχή των αυτοκρατοριών (1875-1914)+Εποχή της Μεγάλης Καταστροφής (1914-1945)) με τη μετανεωτερικότητα (Χρυσή Εποχή (1945-1973)+Κατολίσθηση (1973-1991) + ….)

Ακολουθώ εδώ την ονοματολογία του Hobsbawm (η Κατολίσθηση αναφέρεται στην κατάρρευση του σοσιαλιστικού κόσμου), ο οποίος ως ιστορικός προτιμάει πιο δραματική αφήσηση (πέρα από το προσωπικό κυκεώνα (λόγω συμπαθειών) – αποτέλεσμα της κατάρρευσης) και γενικά μου αρέσει ως συγγραφέας.

Πάντως, τον 21ο αιώνα δεν μπόρεσε να τοω δει και τα λίγα που είπε είναι προεκβολές των σίγουρα πλούσιων εμπειριών του και του επίσης πλούσιου ιστορικού υλικού που επεξεργάστηκε, στοχάστηκε πάνω σ’ αυτό και με αφορμή αυτό, και κατέληξε στα συμπεράσματά του.

Επομένως, για τον 21ο αιώνα αποσιωπητικά προς το παρόν – αν και τα υποψήφια και πιο τρέντι σλόγκαν είναι το Εποχή της Αβεβαιότητας και το πιο αισιόδοξο νεοφιλελέ Εποχή της Αλλαγής/Καινοτομίας .

Για όποιον ενδιαφέρεται για μια πιο λεπτομερή ανάλυση των δεδομένων (από όπου άντλησα και τα αυτά που έδειξα) κάνουν οι Bakir και Campbell

(*) δεν καταλαβαίνω γιατί ο Παν Μαυρομμάτης στην ελληνική έκδοση του Κεφαλαίου μεταφράζει "... οι νόμοι κι οι προφήτες" και τρώει τον Μωυσή.

(συνεχίζεται)