Τρεις Αρχές της Ανισότητας (ή, διαλέγετε και παίρνετε)

To 2011 μαζί με τα κινήματα των αγανακτισμένων, το κίνημα Occupy Wall Street, τα είμαστε το 99% και τα ρέστα, κυκλοφόρησε και ένα συμπαθητικό βιβλιαράκι από τον Branko Milanovic (ΜΒ), επικεφαλής οικονομολόγο της Παγκόσμιας Τράπεζας, με τίτλο The Haves and the Have-Nots (New York: Basic Books, 2011), όπου δίνει μια επισκόπηση της ανισότητας μετά το 2ο παγκόσμιο πόλεμο.

Ο ΜΒ ψάχνει για τους τρόπους και τις πολιτικές που θα μειώσουν την ανισότητα μεταξύ των εθνών του κόσμου. Καταλήγει στα πρωτοποριακά συμπεράσματα ότι

1. Είναι σημαντική για τα φτωχά έθνη η οικονομική ανάπτυξη

2. Εξίσου σημαντική είναι και η δικαιότερη ανακατανομή εντός των πλούσιων εθνών

3. Και πολύ σημαντική είναι η μετανάστευση

Αν και δεν μας λέει επί της ουσίας τίποτα καινούργιο και δεν προχωρεί σε παράθεση πρακτικών τρόπων για επίτευξη – όχι τόσο του νο1 που αν και όταν το κεφάλαιο κρίνει πως είναι πως το συμφέρον του μπορεί να γίνει εν μέρει – αλλά για το νο2, που είναι και το μεγάλο πρόβλημα (το οποίο θα αντιμετωπίσουν και οι φτωχές χώρες όταν αναπτυχθούν και γίνουν πλούσιες).

Το κορυφαίο αυτό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε και εμείς – καλή ώρα - και συνδέεται με μια σειρά θεμελιωδών αιτίων και προβλημάτων που είναι δύσκολο να προσεγγιστούν και ξεπεραστούν, τόσο από καπιταλιστική όσο και υπό «σοσιαλιστική» διαχείριση:

I. Η χωρο-οικονομική ιεραρχία εντός μιας χώρας που (αναπόφευκτα;) δημιουργεί στρωματοποιημένες κοινωνικοοικονομικές δομές με διαφορετικές δυνατότητες και διαφορετικά εισοδηματικά προφίλ

II. Η κοινωνικο-οικονομική βάση του κράτους που δομείται ταξικά και οργανώνει τη διαχείριση με βάση τα συμφέροντα μιας ισχυρής μειοψηφίας και εις βάρος μιας αδύναμης πλειοψηφίας. Ένας διαιτητής που σφυρίζει πέναλτι υπέρ της αυτής μειοψηφίας αυτής σε αναλογία που ποικίλει ανάλογα με το μοντέλο διαχείρισης από συντριπτική (καπιταλιστική διαχείριση) σε απλά μεγάλη (σοσιαλιστική διαχείριση).

III. Η απροθυμία ή/και ανικανότητα του πολιτικού προσωπικού των εξαρτημένων ιδιαίτερα κρατών να δράσει έτσι ώστε να εξασφαλιστεί εισοδηματική ισορροπία μέσω αναδιανομής.

Το νο3 συμπέρασμα (περί μετανάστευσης) είναι προφανές με βάση την εμπειρία (ακόμα και στις περιπτώσεις της ακραίας εργασιακής εξαθλίωσης και εκμετάλλευσης (Μανωλάδα, καλή ώρα)), οι άνθρωποι έχουν κα΄τι να φάνε). Και σίγουρα η αύξηση της ανάπτυξης των φτωχών θα μειώσει τη μετανάστευση, όπως και η δικαιότερη κατανομή πλούτου εντός των χωρών – υποδοχής, θα αυξήσει την ανοχή). 

Ας δούμε όμως τα βασικά στοιχεία που μας δίνει ο ΜΒ με τη μορφή διαγραμμάτων και σχετικό σχολιασμό.

Ο ΜΒ ορίζει τρεις διαφορετικές Αρχές Ανισότητας (και έτσι ο καθένας, ανάλογα με τους ιδεολογικούς προσανατολισμούς του και τις ιδεολογικές του προκαταλήψεις, μπορεί να μιλάει σχετικά και με βάση «στοιχεία»):

• Αρχή 1: ανισότητα μεταξύ των εθνών/κρατών του κόσμου (150 κράτη για τα οποία υπάρχουν στοιχεία). Εδώ κάθε η ανισότητα υπολογίζεται με το μέσο εισόδημα και ο πληθυσμός δεν έχει καμία σημασία (Κίνα και Λουξεμβούργο είναι το ίδιο).

 

• Αρχή 2: ανισότητα μεταξύ των εθνών του κόσμου λαμβάνοντας υπόψη τον πληθυσμό.

• Αρχή 3: ανισότητα μεταξύ των πολιτών όλων εθνών του κόσμου (μετράται από το 1980 και μετά αφού από τότε και μετά έχουμε δεδομένα για τα νοικοκυριά)

Η παρακάτω εικόνα δείχνει την εξέλιξη του συντελεστή Gini (0=απόλυτη ισότητα, 100=απόλυτη ανισότητα), μετά το 1950.

Η Αρχή 1 παραμένει σταθερή από το 1960-1980 που σημαίνει ότι δεν υπάρχει διαφορά στην ανάπτυξη πλούσιων και φτωχότερων εθνών. Η απόκλιση ξεκινάει γύρω στο 1980 και συνεχίζεται ως τα τέλη του 20ου αιώνα. Εδώ φαίνεται η αδυναμία της Αρχής 1, που μη λαμβάνοντας υπόψη τον πληθυσμό των εθνών, δεν δείχνει την ανάπτυξη της Κίνας και της Ινδίας κατά τα χρόνια αυτά. Την προτιμούν οι οπαδοί της «Ανισότητας της Παγκοσμιοποίησης».

Αντίθετα η Αρχή 2 που λαμβάνει υπόψη της τον πληθυσμό, μειώνεται σταθερά (εδώ Κίνα ειδικά και η Ινδία δευτερευόντως έχουν το κυρίαρχο ρόλο). Προφανώς, αυτήν την Αρχή την προτιμούν οι οπαδοί «Δίκαιης Ανισότητας της Παγκοσμιοποίησης».

Η Αρχή 3 δείχνει ανισότητα μεγαλύτερη από την Αρχή2. Αναμενόμενο αφού εδώ μετράει το ατομικό εισόδημα χωρίς την οποιαδήποτε αναγωγή στον πληθυσμό της χώρας. Να σημειωθεί ότι ο υπολογισμός έγινε λαμβάνοντας την εκάστοτε σε κάθε χώρα αγοραστική δύναμη και το εκάστοτε επίπεδο τιμών. Αλλιώς η ανισότητα με βάση την Αρχή 3 θα ήταν πολύ μεγαλύτερη. Tην Αρχή αυτοί την προριμούν οι οπαδοί της απλής και σκέτης  «Ανισότητας».

Η παρακάτω εικόνα δείχνει το Gini για 70 χώρες (Κόσμος) συγκριτικά με τους Gini επιμέρους κρατών. Τα πάμε καλύτερα από τις ΗΠΑ αλλά όχι από τη Σουηδία (και τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη, όπως μπορεί να διαπιστώσει κάποιος κοιτώντας τα σχετικά στοιχεία)