Βουρ για το 2030 - Ο Μαρξ στον 21ο αιώνα

Βουρ για το 2030

Το 2028, η editor του New Marxist Review ανακοίνωσε ένα διαγωνισμό για το καλύτερο σύντομο άρθρο πάνω στο νόημα που έχουν ο Μαρξ και ο Κομμουνισμός, 210 μετά τη γέννηση του Μαρξ (1818). Προς έκπληξή της, το περιοδικό πλημμύρισε από χιλιάδες άρθρα. Δούλεψε σκληρά προσπαθώντας να επιλέξει το καλύτερο αλλά βρήκε ένα το οποίο έθιγε όλα τα τρέχοντα ζητήματα. Το άρθρο κατέληγε στο συμπέρασμα ότι ο Μαρξ δεν ήταν νεκρός αλλά, αντίθετα, ταίριαζε τόσο καλά στον 21^ο αιώνα όσο κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί 10 ή 15 χρόνια πριν. Ό,τι ακολουθεί είναι αποσπάσματα από το άρθρο αυτό

Ο Μαρξ στον 21^ο αιώνα (μτφ. Proletariates)

(στμ: το άρθρο είναι το «φανταστικό» άρθρο το οποίο οι συγγραφείς του Global Trends 2030: AlternativeWorlds του Εθνικού Συμβούλιου Πληροφοριών των ΗΠΑ, επέλεξαν ως επίλογο του report. Με δεδομένο ότι είναι λιγάκι δύσκολο το συμβούλιο αυτό να διευθύνεται από μαρξιστές και επαναστάτες (χωρίς να αρνούνται τα γενικά συμπεράσματα του Μαρξ, μάλλον αποστρέφονται τους οραματισμούς του) καλό είναι να διαβαστεί με προσοχή και ιδιαίτερα στο τέλος του, όπου κλείνουν το μάτι στις αρχές για τους ενδεχόμενους κινδύνους μιας άκρατης διαδικτυακής ελευθερίας).

Η κατάρρευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης πριν λίγα χρόνια ήταν μια κλασική περίπτωση του μαρξιστικού ντετερμινισμού. Κατά μια έννοια, αυτό που είδαμε ήταν μια μετάθεση της ταξικής πάλης σε ευρύτερη του εθνικού πλαισίου περιοχή, με τους βορειοευρωπαίους στο ρόλο της εκμεταλλεύτριας άρχουσας τάξης και το μεσογειακό νότο στο ρόλο του αδύναμου προλετάριου. Όπως μας έχει πει ο Μαρξ (και, παρεμπιπτόντως, ο Λένιν), οι εντάσεις αυτές δεν μπορούν να επιλυθούν χωρίς σύγκρουση και διάσπαση. Δυστυχώς οι Βρυξέλες δεν μπόρεσαν να διευθετήσουν την αυξανόμενη δυσφορία των μη εχόντων.

Αρχικά φαινόταν ότι η διαδικασία αναδιοργάνωσης της ΕΕ σε ζώνες θα μπορούσε να επιλύσει τα προβλήματα ειρηνικά και χωρίς εντάσεις. Και, μέσα μια νύχτα, είδαμε τη όλη διαδικασία να μετατρέπεται σε χάος. Τα γραφεία της ΕΕ δέχτηκαν επίθεση και παραδόθηκαν στις φλόγες, όχι μόνο από διαδηλωτές στις φτωχές πόλεις του νότου αλλά και σε σημαντικές πόλεις του πλουσιότερου βορρά. Για κάποιο χρονικό διάστημα φαινόταν να βλέπουμε μια αναβίωση των επαναστάσεων του 1848: η άνεργη νεολαία διαδήλωνε τη συμπάθεια της στους εξεγερθέντες ακόμη και στους δρόμους του πλούσιου βορρά. Χάκερς επιτέθηκαν στις ιστοσελίδες της ΕΕ. Το εσωτερικό της σύστημα ήταν για μήνες εκτός λειτουργίας λόγω σαμποτάζ. Η ταξική πάλη διευρυνόταν προς μια καινούργια διάσταση που δεν υπήρχε την εποχή του Μαρξ. Ένας πόλεμος μεταξύ των γενεών ήταν σε εξέλιξη.

Τα κόμματα νεολαίας που δημιουργήθηκαν πρόσφατα στην Αγγλία και τη Γαλλία ζητούν περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες για τους ηλικιωμένους. Ζητούν επίσης δραστική μείωση των διδάκτρων για την ανώτατη παιδεία. Βλέπουμε παντού ταξικές διαιρέσεις που δείχνουν το δυναμικό για μια παγκόσμια επανάσταση. Η επιρροή του Πεκίνου στις επαρχίες της Κίνας έχει μειωθεί. Οι παράκτιες πόλεις της Κίνας συνεχίζουν να τα πάνε καλά λόγω των υπερπόντιων εμπορικών τους διασυνδέσεων και των πλούσιων εγχώριων αγορών. Οι προσπάθειες της κυβέρνησης να κατασκευάσει καινούργιες πόλεις στην ενδοχώρα αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα. Από τις επενδύσεις, πολύ λίγες κατευθύνονται προς το εσωτερικό της χώρας. Μια αναβίωση του μαοϊσμού είναι υπό εξέλιξη και η διάσπαση του Κόμματος φαίνεται πως είναι αναπόφευκτη. Οι Κινέζοι έπρεπε να είναι προσεκτικότεροι. Τα αποτελέσματα της άρχουσας κομματικής μπουρζουαζίας ήταν αναμενόμενα. Η σύγκρουση με τους πραγματικούς εργάτες ήταν αναπόφευκτη. Δεν βλέπω κάποιο τρόπο επίλυσης του προβλήματος πέρα από εντονότερη ταξικό πόλεμο και σύγκρουση. Οι εξεγέρσεις που εμπνέονται από τον Μαρξ και τον Μάο εξαπλώνονται στις αγροτικές περιοχές όλου του κόσμου.

Στην Ινδία υπάρχει το μεγάλο ιστορικό των εξεγέρσεων των Ναξαλιστών, το οποίο επανέρχεται ολοένα και πιο έντονο. Αντίστοιχες καταστάσεις εμφανίζονται και σε αστικές περιοχές. Το έγκλημα αυξάνεται συνέχεια και με τρόπο περίτεχνο που κάνει αδύνατη την προστασία της άρχουσας τάξης μέσα κλειστές κοινότητες. Γνωρίζω μερικές αστικές οικογένειες που επέστρεψαν στον παλιό τρόπο πληρωμών με ρευστό. Κάθε φορά που προσπαθούν να κάνουν on line συναλλαγές, κυβερνοεγκληματίες – οι οποίοι φαίνεται να έχουν καταρτίσει λίστες με συγκεκριμένους στόχους – μεταφέρουν χρήματα από τους λογαριασμούς τους και χρεώνουν υπέρογκα ποσά στις πιστωτικές τους κάρτες. Οι τράπεζες δεν μπορούν να αντέξουν το κόστος ασφάλειας.

Στη Μέση Ανατολή και σε μέρη της Αφρικής, ατυχώς κατά τη μαρξιστική σκοπιά, οι τρομοκράτες και οι αντάρτες εμπνέονται ακόμη από τη θρησκεία ή την εθνικότητα. Οι αρχές της Σαουδικής Αραβίας συνταράσσονται από τρομοκρατικές επιθέσεις στου πλούσιους, στις οποίες γίνεται ξεκάθαρη αναφορά στην άπιστη συμπεριφορά τους. Κάθε μέρα στη Σαουδική Αραβία ή σε κάποιο άλλο κράτος του Κόλπου βομβαρδίζεται και ένα πολυτελές εμπορικό κέντρο από μαχητές της Τζιχάντ.

Η Νιγηρία έχει ουσιαστικά χωριστεί στα δύο με τις θρησκευτικές κοινότητες του Βορρά να είναι υπό μόνιμη πολιορκία. Η μετάθεση της ταξικής σύγκρουσης στην Αφρική μεταξύ σεκτών, φυλών κι εθνοτήτων σημαίνει ότι ο παλιός «αποικιακός» χάρτης έχει ουσιαστικά ανατραπεί.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, μόνο στην Αφρική υπάρχουν πλέον 10 καινούργιες χώρες. Στη Μ Ανατολή έχουμε το Κουρδιστάν που αποτελείται από μέρη διαφορετικών χωρών. Τα κόκκαλα του Ουίστον Τσόρτσιλ και της Γερτρούδης Μπελ – των αρχιτεκτόνων του ενωμένου Ιράκ μετά το 1^ο ΠΠ – θα τρίζουν μέσα στους τάφους τους. Φυσικά, η Δύση και η Κίνα δεν έχουν ακόμη αναγνωρίσει αυτούς τους διαχωρισμούς. Συμπεριφέρονται σα στρουθοκάμηλοι με το κεφάλι μέσα στο έδαφος.

Δεν είμαι σίγουρος για το αν οι ΗΠΑ είναι έτοιμες για επανάσταση. Προ ς το παρόν τα καταφέρνουν λόγω των μεγάλων πωλήσεων φυσικού αερίου. Η εργατική τάξη εκεί είναι αποκοιμισμένη από τις αυξημένες πιθανότητες εύρεσης εργασίας καθώς η επιχειρήσεις επέστρεψαν από την Ασία μόλις οι εγχώριες τιμές της ενέργειας έπεσαν. Αλλά μπορεί να είναι ζήτημα χρόνου. Οι μεταρρυθμίσεις των προνοιακών και συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων κατά τη δεκαετία του 2010 δεν έγιναν γιατί η ανάπτυξη των ΗΠΑ γιγαντώθηκε. Το χρέος συνεχίζει να αυξάνεται: είναι ζήτημα χρόνου πριν επιστρέψουν στην πολιτική ατζέντα. Η έναρξη μιας παγκόσμιας οικονομικής συρρίκνωσης με όλο αυτόν τον αναβρασμό στην Ευρώπη και αλλού αρχίζει να προκαλεί ταξικές συγκρούσεις. Οι ΗΠΑ θεωρούν ότι είναι απρόσβλητες αλλά αυτό μένει να το δούμε.

Δυστυχώς οι αμερικανοί ακτιβιστές δε διαβάζουν πλέον τον Μαρξ. Ένα πράγμα που θα απολάμβανε ο Μαρξ είναι η ισχύς που έχει τώρα το προλεταριάτο. Οι επαναστατικές ομάδες έχουν τώρα στα χέρια τους πολύ καταστρεπτικά μέσα, από ρομπότ και κυβερνοόπλα έως βιολογικά όπλα. Αλλά ανησυχώ ότι οι εντάσεις μπορεί να βγουν εκτός ελέγχου και οι αντεπαναστάτες να αντεπιτεθούν πριν οι καταπιεσμένοι προλάβουν να οργανώσουν και τελειοποιήσουν τις τακτικές τους. Κατά μια έννοια, με την ευκολότερη πρόσβαση σε καταστρεπτικά όπλα, υπάρχει λιγότερη ανισότητα από αυτήν που είχε στο μυαλό του ο Μαρξ.

Ωστόσο, η άρχουσα τάξη έχει αρχίσει να κατανοεί την κατάσταση. Οι πλούσιες πόλεις έχουν, χωρίς αμφιβολία, οργανώσει τις δυνάμεις ασφαλείας που είναι απαραίτητες για να αντιμετωπίσουν συνεχείς αναταραχές και εξεγέρσεις. Οι ΗΠΑ, μερικοί Ευρωπαίοι, οι ηγέτες του ΚΚ της Κίνας, οι ρώσοι ολιγάρχες και άλλοι έχουν αρχίσει να συζητούν για μια παγκόσμια πρωτοβουλία εναντίον του κυβερνοεκλήματος. Και είναι παράδοξο, αν σκεφτεί κανείς ότι πριν λίγα χρόνια οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι συνηγορούσαν υπέρ ενός Διαδικτύου χωρίς λογοκρισία και προσβάσιμο από όλους. Οι Κινέζοι και οι Ρώσοι ήταν σκεπτικοί απέναντι σε τέτοιες ελευθερίες που μπορεί να οδηγούσαν την κατάσταση εκτός ελέγχου και να μετατόπιζαν την ισορροπία δυνάμεων υπέρ κάποιων ατόμων. Ξαφνικά, η ζυγαριά έγειρε και η ταξική πάλη είναι ξανά της μόδας.

Ω – αυτός ο Μαρξ καταλάβαινε ότι η ταξική σύγκρουση δεν θα πέθαινε ποτέ. Η παγκοσμιοποίηση απλώς την έκανε πιο έντονη.