H λίστα του εξωγήινου αναγνώστη: μια ποσοτική προσέγγιση της κυρίαρχης μυθοπλασίας

του Ηλία Βουίτση (αναδημοσίευση από το The ZONE)

To πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο εξωγήινος όταν επισκέπτεται την κατεστραμμένη γη είναι γενικά γνωστό. Στην περίπτωση μας, κάθε μορφή ζωής έχει εξαφανιστεί ενώ έχουν παραμείνει ανέπαφοι υπολογιστές, δίκτυα, αρχεία, βιβλία, κ.λπ. Ο εξωγήινος μας είναι λάτρης τής μυθοπλασίας και θέλει να μάθει τί είδους ιστορίες λέγανε οι κάτοικοι του πλανήτη πριν εξαφανιστούν. Βρήκε ένα υπολογιστή – η σχετική τεχνολογία τού ήταν γνωστή, τη βρήκε μάλιστα κάπως απαρχαιωμένη, στο επίπεδο που είχαν στον πλανήτη του όταν ήταν μικρό παιδί, πριν 2000 χιλιάδες χρόνια. Πήγε να χαμογελάσει ειρωνικά αλλά αμέσως το μετάνιωσε, αφού έχει διδαχτεί ότι ο καθένας προχωράει σύμφωνα με τις ανάγκες του και τις δυνάμεις του και δεν είναι σωστό να χλευάζουμε τους άλλους για το γνωσιακό επίπεδό τους. Το δίκτυό τους λειτουργούσε ακόμη. Του πήρε λίγο χρόνο μέχρι καταλάβει ότι, για να επικοινωνούν, οι κάτοικοι του πλανήτη είχαν επινοήσει κάτι που το έλεγαν γλώσσα και το οποίο το έγραφαν και το μιλούσαν.

Μόλις κατάλαβε τι γινόταν, στρώθηκε και κατέβασε στον εγκέφαλό του όλα τα λεξικά, γραμματικές, συντακτικά και τα λοιπά, που θα του χρειάζονταν για να προχωρήσει το σχέδιό του. Του έκανε εντύπωση μάλιστα ο μεγάλος αριθμός των γλωσσών, αν και αυτό δεν ήταν πρόβλημα μεγαλύτερο των 2 ωρών. Τόσο του πήρε για να κατεβάσει όλο το υλικό στο μυαλό του. Και από τη στιγμή που το κατέβασμα τελείωσε, γνώριζε όλες τις γλώσσες φαρσί. Βρήκε μάλιστα ότι ο μεγάλος αριθμός των γλωσσών ήταν αποτέλεσμα τιμωρίας που επέβαλλε ο Θεός στους κατοίκους του πλανήτη γιατί, λέει, ήθελαν να φτιάξουν ένα κτίριο τόσο ψηλό που να φτάνει στον ουρανό. Στο ίδιο κείμενο διάβασε ότι ο Θεός είχε κάνει τους κατοίκους αυτού του πλανήτη να μοιάζουν τελείως με τον ίδιο. Έχοντας δει ο ίδιος προσωπικά τον Θεό (όπως και όλοι οι συν -εξωγήινοί του αφού, απλά, ο Θεός κυκλοφορεί ανάμεσα τους), του λύθηκε και η απορία για το πώς ήταν εμφανισιακά οι κάτοικοι αυτοί. Είχε δει κάτι εικόνες στον υπολογιστή αλλά δεν πίστευε ότι οι κάτοικοι αυτοί ήταν σαν κι αυτόν. Δεν διέφεραν καθόλου από τον ίδιο.

Αν και είχε τη δυνατότητα να διαβάσει όλες τις ιστορίες σχετικά γρήγορα, είπε να ξεκινήσει από αυτές που οι ίδιοι οι κάτοικοι του πλανήτη θεωρούσαν τις πιο ωραίες. Η ποσοτική ανάλυση των πληροφοριών του έδειξε ότι πρέπει να πληκτρολογήσει τα παρακάτω γράμματα και με αυτήν τη σειρά:

«Greatest Novels of All Time» Βρήκε συνολικά 21 λίστες. (βλ.Βιβλιογραφία/Πηγές)

Μεθοδολογία

Αφού κάθε λίστα είχε πάντα 100 βιβλία (εκτός από μια, αυτή της Telegraph που είχε 110), αποφάσισε να δώσει 1000 πόντους στο 1ο βιβλίο, 990 πόντους στο 2ο και πάει λέγοντας έως τους 10 πόντους του 100ου βιβλίου (στην περίπτωση της λίστας της Telegraph και τα υπόλοιπα 10 βιβλία έως και ην 110η θέση πήραν 10 πόντους). Αφαίρεσε ορισμένα βιβλία τα οποία δεν είχαν ιστορίες αλλά αυτό που οι κάτοικοι διάβασε ότι έλεγαν ποιήματα, φιλοσοφία και κάτι παρόμοια. Κι αυτό γιατί ορισμένες λίστες δεν έδιναν μόνο μυθιστορήματα αλλά και τα παραπάνω. Δεν ήταν πολλά όμως. Συνολικά 32 αναφορές. Πιο συγκεκριμένα:

«Ποιήματα» του Τζιάκομο Λεοπάρντι (3 φορές)

«Ποιήματα» του Πάουλ Τσέλαν (4 φορές)

«Τα Φύλλα της Χλόης» του Ουόλτ Ουίτμαν (4 φορές)

«Οι Τσιγγάνικες Μπαλάντες» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα (4 φορές)

« Οινοπνεύματα» του Γκιγιόμ Απολινέρ (1 φορά)

«Κουβέντες» του Ζακ Πρεβέρ (1 φορά)

«Αmers» του Σεν-Τζον Περς (1 φορά)

« Η Πρωτεύουσα του Πόνου » του Πολ Ελυάρ (1 φορά)

«Δοκίμια» του Μοντενιέ (3 φορές)

«Το Δεύτερο Φύλο» της Σιμόν ντε Μπoβουάρ (1 φορά)

«Το Είναι και το Μηδέν» του Ζαν Πολ Σαρτρ (1 φορά)

«Θλιβεροί Τροπικοί» του Κλοντ Λεβί-Στρος (1 φορά)

«Τρία Δοκίμια για τη Θεωρία της Σεξουαλικότητας» του Σίγκμουντ Φρόιντ (1 φορά)

«Ο Βαθμός Μηδέν της Γραφής» του Ρολάν Μπαρτ (1 φορά)

«Οι Λέξεις και τα Πράγματα» του Μισέλ Φουκό (1 φορά)

«Journals 1887-1910» του Ζιλ Ρενάρ (1 φορά)

«Γραπτά» του Ζακ Λακάν (1 φορά)

«Το Θέατρο και το Είδωλό του» του Αντονέν Αρτό (1 φορά)

«Πηγές του Ολοκληρωτισμού» της Χάνα Άρεντt (1 φορά)

Παρατήρησε ότι μερικές λίστες αναπαράγονταν με διαφορετική κατάταξη των ίδιων βιβλίων κάθε φορά. Απομόνωσε τις λίστες αυτές και τις αξιολόγησε ξεχωριστά. Για παράδειγμα, ο Guardian που έχει δημοσιεύσει 4 διαφορετικές λίστες, είχε τον «Οδυσσέα» του Τζόις μία φορά την 43η θέση (580 πόντους), μία φορά την 45η θέση (560 πόντος), μία φορά την 96η θέση (50 πόντους) και την 97η θέση (40 πόντους). Δηλ, μέσος όρος 307,5. Η παραγόμενη λίστα ήταν το αποτέλεσμα του μέσου όρου των βαθμών που έπαιρνε έκαστο μυθιστόρημα στην κάθε λίστα. Τελικά προέκυψαν 18 λίστες ή 18×100+10-32=1778 αναφορές σε 590 διαφορετικά μυθιστορήματα. Επειδή του έκανε εντύπωση το ότι άλλοι κάτοικοι θεωρούσαν ένα μυθιστόρημα το καλύτερο από όλα και κάποιοι άλλοι το αξιολογούσαν χαμηλά ή και δεν το είχαν καθόλου στη λίστα τους, αποφάσισε να κάνει τα εξής:

• Να υπολογίσει τη τυπική απόκλιση της βαθμολογίας κάθε μυθιστορήματος και να διαιρέσει τη βαθμολογία με αυτήν. Έτσι θα ευνοούσε το μυθιστόρημα με την μεγαλύτερη βαθμολογία και τη μικρότερη τυπική απόκλιση (δηλ., τη μικρότερη διασπορά των τιμών γύρω από τη μέση τιμή). Περίπτωση ίσου αριθμού αναφορών, ίσης βαθμολογίας και, κατά συνέπεια, μηδενικής τυπική απόκλισης δεν εμφανίστηκε.

• Στη συνέχεια έκανε 2 λίστες: αυτήν που αποκάλεσε «δημοκρατική» αφού βασιζόταν στον αριθμό επαναλήψεων μιας αναφοράς και την «αριστοκρατική» που βασιζόταν μόνο στην παραπάνω βαθμολογία. Στη δημοκρατική λίστα η κατάταξη γινόταν με βάση τις περισσότερες αναφορές και τα μυθιστορήματα που είχαν τον ίδιο αριθμό αναφορών, βαθμολογούνταν με βάση τη βαθμολογία (μέσος όρος/τυπική απόκλιση). 

• Για την τελική λίστα αποφάσισε να αφήσει απ’ έξω τα μυθιστορήματα που αναφέρονταν μία μόνο φορά (303 μυθιστορήματα) και δύο φορές (105 μυθιστορήματα). Έτσι η λίστα του μειώθηκε στα 182 μυθιστορήματα (50 με 3 αναφορές, 34 με 4, 26 με 5, 11 με 6, 12 με 7 και 8 αναφορές, 11 με 9, 9 με 10, 6 με 11, 3 με 12, 2 με 13, 3 με 14, και από ένα μυθιστόρημα με 15, 16 και 17 αναφορές). Κανένα δεν αναφερόταν και από τις 18 λίστες που αξιολογήθηκαν. 

Αποτελέσματα 

Η τελική λίστα του με τα 182 μυθιστορήματα [Αν και στην ουσία ο εξωγήινός μας έχει 184 ιστορίες αφού στις λίστες η τριλογία του Ντος Πάσος δίνεται σαν ένα μυθιστόρημα] δίνεται στον Πίνακα 1. Πιο αναλυτικά, τα «καλύτερα» 10 μυθιστορήματα είναι:

1. Ο Μεγάλος Γκάτσμπι (1925)του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ

---

2. Θαυµαστός Καινούριος Κόσµος (1932) του Άλντους Χάξλεϋ 

3. Δον Κιχώτης (1605 και 1615) του Μιγκέλ ντε Θερβάντες Σααβέδρα

 4.  Τα σταφύλια της οργής (1939) του Τζον Στάινμπεκ

5.   Άννα Καρένινα (1877) του Λέοντος Τολστόι

6.   Ο αόρατος άνθρωπος (1952) του Ραλφ Ελισον

7.  Αδελφοί Καραμαζόφ (1879) του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

8.  Λολίτα (1955) του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ

9.  Μαντάμ Μποβαρί (1857) του Γκυστάβ Φλομπέρ

10. Οδυσσέας (1922) του Τζέιμς Τζόις

Συνολικά οι συγγραφείς της λίστας ήταν 139 (Πίνακας 2). Οι 10 καλύτεροι (κατά την ανάλυση του εξωγήινού μας, ανάλογη με την παραπάνω περιγραφόμενη και λαμβάνοντας υπόψη τη συχνότητα αναφοράς – τόσο σε ένα βιβλίο όσο και σε διαφορετικά βιβλία, περίπτωση η οποία είχε, εννοείται, πολλαπλασιαστικό παράγοντα για τη δημοκρατική λίστα του εξωγήινου- και βαθμολογία (μέσος όρος/τυπική απόκλιση)):

1.  Ουίλιαμ Φόκνερ

 

2. Τζον Στάινμπεκ

 3. Έρνεστ Χέμινγκγουεϊ

 4. Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

5.  Τζέιμς Τζόις

6.  Τζόζεφ Κόνραντ

 

7. Ντ. Χ. Λόρενς

8. Τσαρλς Ντίκενς

9. Τζορτζ Όργουελ

10. Έντιθ Γουάρτον

 Η συσχέτιση των 2 πρώτων δεκάδων δεν ήταν καλή (30%) αλλά αυτό δεν προβλημάτισε τον εξωγήινο μας αφού γνώριζε πολύ καλά ότι οι ισχυρές συσχετίσεις ήταν κατά κανόνα κατασκευασμένες και λίγα λέγανε για την πραγματικότητα.

Προβληματίστηκε επίσης για το τι λένε για την πραγματικότητα τα στοιχεία ότι από τους 139 συγγραφείς οι 119 ήταν άνδρες (85,6 %) και μόνο 20 γυναίκες (14,4 %). Επίσης ότι οι 133 ήταν λευκοί (95,7 %), οι 5 μαύροι (3,6 %) και μόνο ένας κίτρινος (κίτρινη) (0,7 %). Οι 50 από αυτούς γεννήθηκαν στις ΗΠΑ (36 %), οι 36 στην Αγγλία (25,2 %), οι 10 στη Γαλλία (7,2 %), οι 6 στην Ιρλανδία (4,3 %), 5 στη Ρωσία και τη Γερμανία (3,6 %), 4 στην Σκωτία (2,9 %), 3 στην Ιταλία (2,2 %), από 2 (1,4 %) στην Αυστρία την Πορτογαλία και την αρχαία Ελλάδα και 1 (0,7 %) στην Κολομβία, την Αργεντινή, την Αυστραλία, την Τσεχία, τον Άγιο Δομίνικο, την Ινδία, στο Τρινιντάντ, την Ιαπωνία (και μάλιστα τη μεσαιωνική), τη Νιγηρία, τη Νορβηγία, την Πολωνία, την αρχαία Ρώμη και τη Ζιμπάμπουε. Για τη γλώσσα που γράφτηκαν οι ιστορίες, ο εξωγήινος είδε ότι τα πράγματα ήταν ακόμη πιο περιορισμένα (συγκριτικά με τις τόσες γλώσσες που είδε ότι μιλιούνταν σε αυτόν τον πλανήτη) αφού πολλοί αν και είχαν γεννηθεί σε μέρος που μιλιόταν άλλη γλώσσα έγραψαν τις ιστορίες τους στη γλώσσα των αφεντάδων τους και έτσι έγιναν γνωστοί (εκτός από τον Μπέκετ που έγραψε στα γαλλικά αν και η μητρική του γλώσσα ήταν τα αγγλικά, κι αυτό γιατί, κατά δήλωσή του, του επέτρεπε να γράφει χωρίς στυλ). Έτσι, 103 έγραψαν στα αγγλικά (74,8 %), 11 στα γαλλικά (7,2 %), 7 στα γερμανικά (5 %), 5 στα ρωσικά (3,6 %), 3 στα ιταλικά και ισπανικά (2,2 %), 2 στα αρχαία ελληνικά και τα πορτογαλικά (1,45 %) και από ένας (0,7 %) στα ιαπωνικά, στα λατινικά και στα νορβηγικά.

Από τους 139 συγγραφείς, 59 γεννήθηκαν τον 20ο γήινο μΧ αιώνα (το Χ αναφέρεται σε κάποιον που σχετικά πρόσφατα, δηλ., μόνο πριν 2000 χιλιάδες χρόνια, ισχυρίστηκε ότι ήταν γιος του Θεού, οι κάτοικοι τον σκότωσαν εκνευρισμένοι από τους ισχυρισμούς του αλλά στη συνέχεια τον πίστεψαν (κατά συντριπτική πλειοψηφία) και τον λάτρεψαν χωρίς να εφαρμόζουν ούτε ένα γράμμα από τις ιστορίες που έλεγε (42,4 %), 61 τον 19ο (43,9 %), 8 τον 18ο (5,8 %), 4 τον 17ο (2,9 %), 2 τον 16ο (1,4 %), από ένας τον 13ο κι 10 αιώνα μΧ και 3 πριν γεννηθεί αυτός που ισχυριζόταν ότι ήταν γιος του Θεού και οι κάτοικοι, εκείνη την εποχή, την έλεγαν πΧ.

Εξαιρουμένων των πΧ συγγραφέων και κάποιων μΧ για τους οποίους δεν υπήρχαν στοιχεία, για τους υπόλοιπους 134 τα αστρολογικά, πλανητικά και λοιπά στοιχεία που ενδιέφεραν ιδιαίτερα τον εξωγήινο μας αφού αποτελούν μέρη της καθημερινής του βόλτας είχαν ως εξής: Υδροχόος και Λέων 15 συγγραφείς, Τοξότης 14 , Δίδυμοι και Αιγόκερως 12, Ζυγός και Παρθένος 11, Ταύρος και Σκορπιός 10, Κριός 9, Καρκίνος και Ιχθείς 8.

Από τους 139, οι 119 ήταν ήδη νεκροί την ημέρα της καταστροφής ενώ οι υπόλοιποι 20 ζούσαν. Σε νεαρότερη ηλικία είχε πεθάνει μια γυναίκα (Έμιλι Μπροντέ, το 1848 στα 30 της) και σε μεγαλύτερη ένας πΧ συγγραφέας, ο Σοφοκλής (το 405 πΧ στα 96 του). Ο μέσος όρος ζωής τους ήταν τα 66 χρόνια με τη τυπική απόκλιση στα 16 χρόνια. Από τους ζώντες την ημέρα της καταστροφής συγγραφείς όλοι ήταν γέροι ή σχεδόν γέροι - για τα δεδομένα του πλανήτη (η μέση ηλικία τους ήταν τα 77 χρόνια με νεαρότερο τον Μάρτιν Έιμις στα 63 του και γηραιότερη τη Ντόρις Λέσινγκ στα 93 της, Αν και οι κάτοικοι της γης δεν έδιναν σημασία στην αστρολογική φάση του θανάτου τους (για ανεξήγητους για τον εξωγήινό μας λόγους -αν και σκέφτηκε πως μάλλον φοβόταν το θάνατο γιατί ζούσαν λίγο (συγκριτικά με αυτόν και τους συντρόφους του) και δεν προλάβαιναν να βαρεθούν τη ζωή – αυτό εξηγούσε και γιατί ενώ σκότωσαν αυτόν που ισχυριζόταν ότι ήταν γιος του Θεού, στη συνέχεια τον λάτρεψαν τρελά χωρίς να εφαρμόζουν ούτε ένα γράμμα από τις ιστορίες που έλεγε). Έτσι, από τους 119 νεκρούς συγγραφείς βρήκε στοιχεία για την ημερομηνία θανάτου των 114, εκ των οποίων οι 14 πέθαναν στον Τοξότη και τον Αιγόκερω, 12 στον Καρκίνο, 10 στον Κριό, τον Ταύρο και τους Διδύμους, 9 στον Λέοντα, 8 στο Ζυγό και τους Ιχθείς, 7 στον Υδροχόο και τον Σκορπιό και 5 στην Παρθένο.

Αρκετά όμως με τους συγγραφείς.

Ας γυρίσουμε στις ιστορίες. Οι κάτοικοι κατηγοριοποιούσαν τις ιστορίες αυτές σε διάφορα είδη και, είναι αλήθεια, ο εξωγήινός μας μπερδεύτηκε κάπως. Ας πούμε, ένα μυθιστόρημα (το «Αβεσαλώμ, Αβεσαλώμ») κατατασσόταν ως γοτθικό μυθιστόρημα του Νότου, ως αυτοβιογραφία, ως φολκλορικό, ως τραγωδία, ως νατουραλιστικό, ως μυθολογικό και ως συνειδησιακοροϊκό. Για μην πούμε για ένα που έχει τον τίτλο «Το Ουράνιο Τόξο της βαρύτητας». Παρατήρησε ότι έγραφαν ολόκληρες εργασίες πολλών σελίδων όπου επιχειρηματολογούσαν για το ένα ή το άλλο είδος ή για πολλά μαζί ανάμεικτα. Απέφυγε επίσης την γενικότερη κατηγοριοποίηση σε βικτωριανές, προμοντέρνες, μοντέρνες, μεταμοντέρνες, μετα-μεταμοντέρνες, παραμοντέρνες, καθέτως-οριζοντίως-διαγωνίως –μοντέρνες ή όπως άλλως οριζόμενες ιστορίες. Επέλεξε αυτό που του φαινόταν πιο κοντά σε αυτό που καταλάβαινε αυτός με αυτά που διάβασε για τα πάθη, τους πόθους, τα καπρίτσια και τις λαχτάρες των κατοίκων.

Πριν όμως δούμε την κατηγοριοποίηση του εξωγήινου μας αναγνώστη, έχει ενδιαφέρον να δούμε τη χρονολογική κατάταξη των ιστοριών που θαύμαζαν οι κάτοικοι. Αυτό που έκανε εντύπωση στον εξωγήινο ήταν ότι οι περισσότερες ιστορίες ήταν γραμμένες στα χρόνια που γεννήθηκαν και έζησαν αυτοί που έκαναν τις λίστες.

Πιο συγκεκριμένα, από τις 182 ιστορίες, μόνο 2 ήταν 800+ χρόνια πριν από το πΧ των κατοίκων, μια μόλις 500+ χρόνια, επίσης μόλις μία 30+ χρόνια, άλλη μία 1100+ χρόνια από το μΧ, μία 1400+ χρόνια από το μΧ, 4, 1700+ χρόνια από το μΧ, 7, 1800+ χρόνια, 40, 1900+ χρόνια αλλά 123 1900+ χρόνια και μόλις 2 10+ χρόνια από την καταστροφή του πλανήτη των κατοίκων. Γιατί άραγε; Υπήρχε κάποια σχέση με την «ωραιότητα» των ιστοριών και την τεχνολογική, ας πούμε, εξέλιξη των κατοίκων; Το είδε και δεν το είδε. Αυτό που είδε σίγουρα είναι ότι οι κάτοικοι γράψανε τις πιο ωραίες ιστορίες (10,4%) μετά από μια οικονομική κατάρρευση που έκανε πολλούς από αυτούς να στέκονται στην ουρά για ένα πιάτο σούπα και ένα ξεροκόμματο και πριν από έναν πόλεμο που ξέκανε πολλούς από αυτούς. Ωραίες ιστορίες φαίνεται μα γράψανε και λίγο μετά από αυτόν το μεγάλο πόλεμο και 60+ χρόνια πριν την καταστροφή του πλανήτη τους (9,3% στα ’50s και 9,9% στα ‘60s). Eνώ δεν είδε να κάνει και τόσο τρομερή εντύπωση στους γραφιάδες των ιστοριών η βολτίτσα που έκαναν οι κάτοικοι, μακριά από τον πλανήτη τους και κοντά στα δικά του λιμέρια (24,7% των ιστοριών, μετά τον Σπούτνικ). Και ελάχιστες καλές ιστορίες στα χρόνια πριν την καταστροφή, όταν οι κάτοικοι είχαν πλέον ανακαλύψει τον πλανητικό τροχό (ιντερνέτ, κλπ). Ξανακοίταξε τις λίστες, και με λίγο παραπάνω έρευνα, είδε αυτούς που τις έκαναν. Χαμογέλασε όταν κατάλαβε ότι οι περισσότεροι έγραφαν ακόμη σε γραφομηχανή. Στη συνέχεια, ο εξωγήινος μας είδε τί είδους ιστορίες άρεσαν στους κατοίκους. Έτσι, περισσότερο τους άρεσαν ιστορίες που είχαν να κάνουν με την ίδια τους την ιστορία (8,8%), μετά φιλοσοφικές ιστορίες (7,7%), στον ίδιο βαθμό (5,5%) τους άρεσαν ιστορίες κοινωνικής κριτικής, ιστορίες μαθητείας και ψυχολογικές ιστορίες, ακολουθούσαν οι λεγόμενες γοτθικές ιστορίες (είτε σκέτες είτε του αμερικανικού νότου) (4,9%), στη συνέχεια οι αστυνομικές ιστορίες και εφηβικές ιστορίες (3,8%) και ακολουθούσαν οι αλληγορικές (3,3%)/ Οι άλλου είδους ιστορίες είχαν πολύ μικρή ανταπόκριση στους κατοίκους.

 Συμπέρασμα

Το πρώτο συμπέρασμα που έβγαλε ο εξωγήινος ήταν ότι τις καλές ιστορίες τις έγραφαν και τις διάβαζαν μάλλον αυτοί που είχαν την ισχύ και το χρήμα. Κι αν δεν ήταν έτσι, αυτοί ήταν πάντως που έβγαιναν και το λέγανε και το γράφανε. Γιατί άραγε; Και ήταν έτσι πραγματικά; Σκέφτηκε ότι αυτό το θέμα θα ήταν καλύτερα να το συζητήσει με τους συντρόφους του όταν θα γυρνούσε στον πλανήτη του.

Για ένα πράγμα όμως ήταν σίγουρος ο εξωγήινος: είτε ήθελαν να το παραδεχτούν είτε όχι, είτε φανερά είτε υπόρρητα, όλες οι ιστορίες διαπερνιούνταν από ένα σταθερότατο μοτίβο: «Και έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα». Ο εξωγήινος κατάλαβε την εμμονή των κατοίκων με το συγκριτικό βαθμό, σκέφτηκε τα απροσμέτρητα δεινά που εμπεριέχει, χαμογέλασε, συμμάζεψε τις λίστες του, έβαλε το μαγιό του και βούτηξε στη συμπαντική πισίνα. Έτσι, για το ξεκαύλωμα.

Για τους πίνακες με την τελική κατάταξη μυθιστορημάτων και συγγραφέων και τιε πηγές εδώ