Από τη συζήτηση μεταξύ των Fredric Jameson (FD), Jack Amariglio (JA), Yahya M. Madra (YMM) και Vladislav Sofronov (VS), «The Theory of Marxism: Questions and Answers»
Ερώτηση 6
(VS): Ποια σημεία επαφής μεταξύ της μαρξιστικής θεωρίας και των μαζικών εργατικών κινημάτων βλέπετε σήμερα;
(FJ): Το κρίσιμο ζήτημα αφορά αυτούς που εμπλέκονται στη δημιουργία των μαζικών εργατικών κινημάτων. Στις ΗΠΑ βρίσκονται υπό διαρκή απειλή. Πάντα υπάρχουν μικρές ομάδες ριζοσπαστών στα μεγαλύτερα εργατικά κινήματα αλλά το αμερικανικό εργατικό πάντα ήταν σε συμβιβασμό με το κεφάλαιο και αυτή εξακολουθεί να είναι η κατάσταση. Εκεί, θεωρώ, ότι η ανάλυση του Λένιν ισχύει ακόμη. Δηλαδή, ο μαρξισμός έρχεται σε επαφή με το εργατικό κίνημα από τα έξω και με τη διαμεσολάβηση των διανοουμένων, με ότι καλό και κακό μπορεί να σημαίνει αυτό. Προφανώς δεν είναι μια υγιής κατάσταση.
Το εργατικό κίνημα ενδιαφέρεται για τους μισθούς, τις εργασιακές συνθήκες και τα σχετικά ενώ ο μαρξισμός είναι η ανάλυση του ευρύτερου συστήματος εντός του οποίου λαμβάνει χώρα η εργασία. Υπό αυτήν την έννοια, θεωρώ, ότι ο Λούκατς στο «Ιστορία και Ταξική Συνείδηση» (1923) είχε λάθος, δηλαδή ότι δεν ισχύει ότι κάποιος βλέπει την αλήθεια του συστήματος ως όλον από τη σκοπιά του βιομηχανικού εργάτη. Από την άλλη μεριά, νομίζω ότι είχε δίκιο όσον αφορά τη εμπορευματοποίηση, αν κι αυτό είναι ένα ακόμη πολύπλοκο ζήτημα.
Τώρα, αν οι διανοούμενοι το βλέπουν διαφορετικά, είναι άλλο ζήτημα και πιστεύω ότι τα κίνητρα μας, τα ταξικά μας συμφέροντα, είναι πάντα ύποπτα και εξαρτώνται από την προσωπική ιστορία του καθενός και ότι κατά κάποιο τρόπο συνδέονται πάντα με το εργατικό κίνημα αφού οι διανοούμενοι της μεσαίας τάξης – εκεί ανήκουν πάντα οι διανοούμενοι – που τοποθετούνται κατά τέτοιο τρόπο που η θέση τους να μη συμβαδίζει με τα άμεσα δικά τους ταξικά συμφέροντα, (αν και δεν το κάνουν, παρά μόνο για απαιτούμενη θέση για να δουν την κοινωνία ως όλον.
Δεν θέλω να πω ότι είναι ένα ζήτημα γενεών αλλά ότι είναι ένα ζήτημα ιστορίας, κατά το οποίο οι διανοούμενοι ξαφνικά συνειδητοποιούν ότι ένα σύστημα δεν υγιές και δεν μπορούν να συσχετίζονται μαζί του ως καλλιτέχνες ή ως σκεπτόμενοι άνθρωποι. Και αισθάνονται ότι υπάρχει κάτι άλλο, ότι υπάρχει ένα άλλο ρεύμα σε διάφορα υποσύνολα της κοινωνίας με τα οποία πρέπει να συσχετιστούν. Και τότε παρατηρείται κάποιο είδος μετατόπισης των διανοούμενων προς αυτές τις προοδευτικές τάσεις.
Αλλά αυτό είναι απίθανο να συμβεί παρεκτός σε κατάσταση αλλαγής της κοινωνίας. Και νομίζω ότι υπάρχουν σημάδια του ότι κάτι τέτοιο γίνεται. Η κοινωνία πρέπει να είναι σε φανερή κρίση και κάτι τέτοιο φαίνεται να γίνεται στις δυτικές κοινωνίες.
(JA & YΜ): Η σκέψη μας πάνω στο ζήτημα αυτό, οφείλει πολλά σε δυο εξαιρετικά άρθρα που δημοσιεύτηκαν στο «Rethinking Marxism» στις αρχές της δεκαετίας του 1990: το πρώτο ήταν του Frank Annunziato το 1990 και είχε τίτλο «Commodity Unionism» και το δεύτερο ήταν του George DeMartino με τίτλο «Trade Union Isolation and the Catechism of the Left» (1991), και οι δυο τους με πολύχρονη και ουσιαστική συμμετοχή στα εργατικά κινήματα και σημαντικοί μαρξιστές θεωρητικοί.
Το βασικό τους επιχείρημα είναι ότι οι εργατικές ενώσεις στις ΗΠΑ πρέπει να αναλυθούν με τον ίδιο τρόπο που οι μαρξιστές αναλύουν οποιαδήποτε άλλη ένωση ή οργανισμό. Η πορεία των εργατικών σωματείων προς το να γίνουν κέντρα εμπορευματικής παραγωγής και κατανομής (πωλώντας, για παράδειγμα, «σωματειακή αντιπροσώπευση» ή διαφημίζοντας κοινωνικά υπεύθυνες πιστωτικές κάρτες) και η εμπλοκή τους στη μετοχική διαχείριση των εταιριών, καθιστούν αναγκαία μια μετατόπιση στον τρόπο που σκεφτόμαστε πάνω στην ουσία των εργατικών ενώσεων, των εργοδοτικών ενώσεων και άλλων τέτοιων μαζικών οργανισμών.
Το συνδικαλιστικό κίνημα εξακολουθεί να είναι απαραίτητο για να αποτραπεί η εξαθλίωση των εργαζομένων συνεπεία των καπιταλιστικών μεταβολών και αντιφάσεων και της νεοφιλελεύθερης επέκτασης που έλαβε χώρα τα τελευταία 30 χρόνια.
Είναι επίσης αλήθεια, όπως επισημάνει ο DeMartino, ότι οι μαρξιστές και η οργανωμένη εργασία πρέπει να δώσουν αμέσως ιδιαίτερη προσοχή σε μαζικά κοινωνικά κινήματα που συνεχίζουν να έχουν δυνατό το εργατικό στοιχείο μέσα τους αλλά έχουν, ταυτόχρονα, και μετοχικά συμφέροντα ενώ διατηρούν ιδιαίτερα ισχυρό εναλλακτικό ενδιαφέρον για την κοινότητα και τους κοινωνικούς αγώνες για ισότητα και δίκαιη κατανομή του πλούτου.
Το εργατικό στοιχείο σε αυτά τα μαζικά κινήματα – επικεντρωμένο στις καθολικές απαιτήσεις για «δίκαια» εργατικά στάνταρτς, για παράδειγμα – συχνά αγνοείται, αν επιμένουμε να αντιλαμβανόμαστε την οργανωμένη εργασία με όρους τυπικού συνδικαλισμού.
Στα Παγκόσμια Κοινωνικά Φόρουμ (στμ., Φόρα κατά Μπαμπ.) βρίσκει κανείς ομάδες που επιμένουν στην πάλη κατά του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού του αλλά και ομάδες που, ενώ πολλές φορές χρησιμοποιούν την ίδια γλώσσα, επικεντρώνουν σε άλλες μορφές ταξικής εκμετάλλευσης και οικονομικής καταπίεσης.
Το κίνημα των «Moms Rising», για παράδειγμα. Ενώ επικεντρώνει στις συνθήκες εργασίας των γυναικών και γενικά στην γυναικεία απασχόληση, μια προσεκτικότερη εξέταση των θέσεών του αλλά και των τρόπων πολιτικής δράσης που προτείνει, δείχνει ότι ξεκινούν από την ριζοσπαστική αντιμετώπιση των καπιταλιστών εργοδοτών και την άνιση μισθοδοσία και φθάνουν ως την προώθηση και εφαρμογή μισθού για την απλήρωτη οικιακή εργασία που, για την αστική κοινωνία και το στυλοβάτη της, τον έγγαμο βίο, θεωρείται εργασία εκτός παραγωγικού/καπιταλιστικού χώρου Όπως μπορεί να δει κανείς στην εργασία του Gibson-Graham «A Postcapitalist Politics» (2006),
αυτό που αποκαλείται κίνημα της οικονομίας των κοινοτήτων, τόσο στις ΗΠΑ όσο και αλλού, έχει ως βασική του πρόταση είτε το μετριασμό είτε την εξάλειψη των διαφόρων μορφών εργατικής εκμετάλλευσης, είτε αυτές ασκούνται στα καπιταλιστικά εργοστάσια είτε στα νοικοκυριά, στα ΜΜΕ, στις μη κυβερνητικές οργανώσεις, οπουδήποτε.
Ο μαρξισμός θα έπρεπε, κατά τη γνώμη μας, να επανεξετάσεις το ερώτημα του τί είναι σήμερα εργατικό κίνημα και να συγκρίνει διαφορές και ομοιότητες με το παρελθόν. Δεν είναι μόνο οι νέες συμμαχίες που πρέπει να οικοδομηθούν. Είναι και το ότι οι συμμαχίες αυτές μπορούν να υπάρξουν μόνο μέσα από την αναγνώριση των διαφορετικών τρόπων πάλης, των διαφορετικών κωδίκων και της διαφορετικής γλώσσας.
Πηγή: Rethinking Marxism: A Journal of Economics, Culture & Society
Μτφ. Crying wolf
(συνεχίζεται)
Ερώτηση 6
(VS): Ποια σημεία επαφής μεταξύ της μαρξιστικής θεωρίας και των μαζικών εργατικών κινημάτων βλέπετε σήμερα;
(FJ): Το κρίσιμο ζήτημα αφορά αυτούς που εμπλέκονται στη δημιουργία των μαζικών εργατικών κινημάτων. Στις ΗΠΑ βρίσκονται υπό διαρκή απειλή. Πάντα υπάρχουν μικρές ομάδες ριζοσπαστών στα μεγαλύτερα εργατικά κινήματα αλλά το αμερικανικό εργατικό πάντα ήταν σε συμβιβασμό με το κεφάλαιο και αυτή εξακολουθεί να είναι η κατάσταση. Εκεί, θεωρώ, ότι η ανάλυση του Λένιν ισχύει ακόμη. Δηλαδή, ο μαρξισμός έρχεται σε επαφή με το εργατικό κίνημα από τα έξω και με τη διαμεσολάβηση των διανοουμένων, με ότι καλό και κακό μπορεί να σημαίνει αυτό. Προφανώς δεν είναι μια υγιής κατάσταση.
Το εργατικό κίνημα ενδιαφέρεται για τους μισθούς, τις εργασιακές συνθήκες και τα σχετικά ενώ ο μαρξισμός είναι η ανάλυση του ευρύτερου συστήματος εντός του οποίου λαμβάνει χώρα η εργασία. Υπό αυτήν την έννοια, θεωρώ, ότι ο Λούκατς στο «Ιστορία και Ταξική Συνείδηση» (1923) είχε λάθος, δηλαδή ότι δεν ισχύει ότι κάποιος βλέπει την αλήθεια του συστήματος ως όλον από τη σκοπιά του βιομηχανικού εργάτη. Από την άλλη μεριά, νομίζω ότι είχε δίκιο όσον αφορά τη εμπορευματοποίηση, αν κι αυτό είναι ένα ακόμη πολύπλοκο ζήτημα.
Τώρα, αν οι διανοούμενοι το βλέπουν διαφορετικά, είναι άλλο ζήτημα και πιστεύω ότι τα κίνητρα μας, τα ταξικά μας συμφέροντα, είναι πάντα ύποπτα και εξαρτώνται από την προσωπική ιστορία του καθενός και ότι κατά κάποιο τρόπο συνδέονται πάντα με το εργατικό κίνημα αφού οι διανοούμενοι της μεσαίας τάξης – εκεί ανήκουν πάντα οι διανοούμενοι – που τοποθετούνται κατά τέτοιο τρόπο που η θέση τους να μη συμβαδίζει με τα άμεσα δικά τους ταξικά συμφέροντα, (αν και δεν το κάνουν, παρά μόνο για απαιτούμενη θέση για να δουν την κοινωνία ως όλον.
Δεν θέλω να πω ότι είναι ένα ζήτημα γενεών αλλά ότι είναι ένα ζήτημα ιστορίας, κατά το οποίο οι διανοούμενοι ξαφνικά συνειδητοποιούν ότι ένα σύστημα δεν υγιές και δεν μπορούν να συσχετίζονται μαζί του ως καλλιτέχνες ή ως σκεπτόμενοι άνθρωποι. Και αισθάνονται ότι υπάρχει κάτι άλλο, ότι υπάρχει ένα άλλο ρεύμα σε διάφορα υποσύνολα της κοινωνίας με τα οποία πρέπει να συσχετιστούν. Και τότε παρατηρείται κάποιο είδος μετατόπισης των διανοούμενων προς αυτές τις προοδευτικές τάσεις.
Αλλά αυτό είναι απίθανο να συμβεί παρεκτός σε κατάσταση αλλαγής της κοινωνίας. Και νομίζω ότι υπάρχουν σημάδια του ότι κάτι τέτοιο γίνεται. Η κοινωνία πρέπει να είναι σε φανερή κρίση και κάτι τέτοιο φαίνεται να γίνεται στις δυτικές κοινωνίες.
(JA & YΜ): Η σκέψη μας πάνω στο ζήτημα αυτό, οφείλει πολλά σε δυο εξαιρετικά άρθρα που δημοσιεύτηκαν στο «Rethinking Marxism» στις αρχές της δεκαετίας του 1990: το πρώτο ήταν του Frank Annunziato το 1990 και είχε τίτλο «Commodity Unionism» και το δεύτερο ήταν του George DeMartino με τίτλο «Trade Union Isolation and the Catechism of the Left» (1991), και οι δυο τους με πολύχρονη και ουσιαστική συμμετοχή στα εργατικά κινήματα και σημαντικοί μαρξιστές θεωρητικοί.
Το βασικό τους επιχείρημα είναι ότι οι εργατικές ενώσεις στις ΗΠΑ πρέπει να αναλυθούν με τον ίδιο τρόπο που οι μαρξιστές αναλύουν οποιαδήποτε άλλη ένωση ή οργανισμό. Η πορεία των εργατικών σωματείων προς το να γίνουν κέντρα εμπορευματικής παραγωγής και κατανομής (πωλώντας, για παράδειγμα, «σωματειακή αντιπροσώπευση» ή διαφημίζοντας κοινωνικά υπεύθυνες πιστωτικές κάρτες) και η εμπλοκή τους στη μετοχική διαχείριση των εταιριών, καθιστούν αναγκαία μια μετατόπιση στον τρόπο που σκεφτόμαστε πάνω στην ουσία των εργατικών ενώσεων, των εργοδοτικών ενώσεων και άλλων τέτοιων μαζικών οργανισμών.
Το συνδικαλιστικό κίνημα εξακολουθεί να είναι απαραίτητο για να αποτραπεί η εξαθλίωση των εργαζομένων συνεπεία των καπιταλιστικών μεταβολών και αντιφάσεων και της νεοφιλελεύθερης επέκτασης που έλαβε χώρα τα τελευταία 30 χρόνια.
Είναι επίσης αλήθεια, όπως επισημάνει ο DeMartino, ότι οι μαρξιστές και η οργανωμένη εργασία πρέπει να δώσουν αμέσως ιδιαίτερη προσοχή σε μαζικά κοινωνικά κινήματα που συνεχίζουν να έχουν δυνατό το εργατικό στοιχείο μέσα τους αλλά έχουν, ταυτόχρονα, και μετοχικά συμφέροντα ενώ διατηρούν ιδιαίτερα ισχυρό εναλλακτικό ενδιαφέρον για την κοινότητα και τους κοινωνικούς αγώνες για ισότητα και δίκαιη κατανομή του πλούτου.
Το εργατικό στοιχείο σε αυτά τα μαζικά κινήματα – επικεντρωμένο στις καθολικές απαιτήσεις για «δίκαια» εργατικά στάνταρτς, για παράδειγμα – συχνά αγνοείται, αν επιμένουμε να αντιλαμβανόμαστε την οργανωμένη εργασία με όρους τυπικού συνδικαλισμού.
Στα Παγκόσμια Κοινωνικά Φόρουμ (στμ., Φόρα κατά Μπαμπ.) βρίσκει κανείς ομάδες που επιμένουν στην πάλη κατά του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού του αλλά και ομάδες που, ενώ πολλές φορές χρησιμοποιούν την ίδια γλώσσα, επικεντρώνουν σε άλλες μορφές ταξικής εκμετάλλευσης και οικονομικής καταπίεσης.
Το κίνημα των «Moms Rising», για παράδειγμα. Ενώ επικεντρώνει στις συνθήκες εργασίας των γυναικών και γενικά στην γυναικεία απασχόληση, μια προσεκτικότερη εξέταση των θέσεών του αλλά και των τρόπων πολιτικής δράσης που προτείνει, δείχνει ότι ξεκινούν από την ριζοσπαστική αντιμετώπιση των καπιταλιστών εργοδοτών και την άνιση μισθοδοσία και φθάνουν ως την προώθηση και εφαρμογή μισθού για την απλήρωτη οικιακή εργασία που, για την αστική κοινωνία και το στυλοβάτη της, τον έγγαμο βίο, θεωρείται εργασία εκτός παραγωγικού/καπιταλιστικού χώρου Όπως μπορεί να δει κανείς στην εργασία του Gibson-Graham «A Postcapitalist Politics» (2006),
αυτό που αποκαλείται κίνημα της οικονομίας των κοινοτήτων, τόσο στις ΗΠΑ όσο και αλλού, έχει ως βασική του πρόταση είτε το μετριασμό είτε την εξάλειψη των διαφόρων μορφών εργατικής εκμετάλλευσης, είτε αυτές ασκούνται στα καπιταλιστικά εργοστάσια είτε στα νοικοκυριά, στα ΜΜΕ, στις μη κυβερνητικές οργανώσεις, οπουδήποτε.
Ο μαρξισμός θα έπρεπε, κατά τη γνώμη μας, να επανεξετάσεις το ερώτημα του τί είναι σήμερα εργατικό κίνημα και να συγκρίνει διαφορές και ομοιότητες με το παρελθόν. Δεν είναι μόνο οι νέες συμμαχίες που πρέπει να οικοδομηθούν. Είναι και το ότι οι συμμαχίες αυτές μπορούν να υπάρξουν μόνο μέσα από την αναγνώριση των διαφορετικών τρόπων πάλης, των διαφορετικών κωδίκων και της διαφορετικής γλώσσας.
Πηγή: Rethinking Marxism: A Journal of Economics, Culture & Society
Μτφ. Crying wolf
(συνεχίζεται)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου