ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΕΝΓΚΕΛΣ – ΕΠΙΚΗΔΕΙΑ ΟΜΙΛΙΑ ΜΑΡΞ

Την 17^η Μαρτίου του 1883, ημέρα Σάββατο η γη υποδεχόταν το άψυχο κορμί του Καρλ Μαρξ, σε μια απόμακρη γωνιά του νεκροταφείου του Χαϊιγκέιτ, στο ίδιο μνήμα όπου είχε ταφεί η γυναίκα του Τζένη δεκαπέντε μήνες νωρίτερα. Ο στοχαστής που αφιέρωσε τη ζωή στην υπεράσπιση των μαζών είχε πεθάνει την Τετάρτη στις 14 του μήνα. Σοσιαλιστικές εφημερίδες στη Γαλλία, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ δημοσίευσαν εγκώμια με πομπώδεις τίτλους: «Ο καλύτερος φίλος και μεγαλύτερος δάσκαλος των εργατών», «Η μνήμη του θα ζει, όταν οι βασιλείς θα έχουν πια ξεχαστεί». Στη χώρα που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της 65χρονης ζωής του, ο θάνατος του πέρασε σχεδόν απαρατήρητος. «Ανακοινώθηκε ο θάνατος του δρος Καρόλου Μαρξ, του Γερμανού Σοσιαλιστή. Έζησε για να δει τις θεωρίες του που κάποτε τρομοκρατούσαν αυτοκράτορες και καγκελάριους να αργοπεθαίνουν…Οι Άγγλοι εργάτες δεν έχουν κανένα λόγο να υιοθετήσουν τις αρχές του», έγραφε η Daily News. H νεκρολογία των Times ήταν μια παράγραφος όλη κι όλη, με λάθη σε κάθε σειρά. Μόνο η Pall Mall Gazette υποπτεύθηκε πως δεν επρόκειτο να ξεχαστεί: «Το «Κεφάλαιο», αν και ανολοκλήρωτο, θα γεννήσει αναρίθμητα μικρότερα βιβλία και θα ασκήσει ολοένα μεγαλύτερη επιρροή στους ανθρώπους που στοχάζονται με ειλικρίνεια για τα κοινωνικά προβλήματα».

Τι επιτάφιο θα είχε διαλέξει ο ίδιος για τον εαυτό του; Ενώ έκανε διακοπές στο Ραμσγκέιτ, το καλοκαίρι του 1880, ο Μαρξ είχε γνωρίσει τον αμερικανό δημοσιογράφο Τζον Σουίντον, ο οποίος έγραφε μια σειρά «ταξιδιωτικών εντυπώσεων από την Αγγλία και τη Γαλλία», για λογαριασμό της New York Sun. Ο Μαρξ του παραχώρησε συνέντευξη: «[…] μια ερώτηση γεννήθηκε μέσα μου για τον έσχατο νόμο της ύπαρξης. Θα αναζητούσα την απάντηση από το σοφό που είχα απέναντί μου. Κατέβηκα στα βάθη της γλώσσας και ανέβηκα στις κορυφές της έμφασης και, σε μια παύση όπου κανεις μας δε μιλούσε, διέκοψα τον επαναστάτη, το φιλόσοφο με τούτες τις μοιραίες λέξεις: «Τι είναι;»

Και για μια στιγμή, ενώ κοιτούσε την αγριεμένη θάλασσα μπροστά μας και το αεικίνητο πλήθος στην παραλία, για μια στιγμή φάνηκε να τα χάνει. «Τι είναι;» είχα ρωτήσει και μου απάντησε με βαθιά και επίσημη φωνή: «Πάλη!» Στην αρχή νόμισα πως άκουγα της αντήχηση της απόγνωσης. Αλλά συμπτωματικά ήταν ο νόμος της ζωής.

Έντεκα πρόσωπα όλα κι όλα παραβρέθηκαν στην κηδεία του. Στην επικήδεια ομιλία του που ακολουθεί ο Ένγκελς τον περιέγραψε ως μια επαναστατική ιδιοφυία που μισήθηκε και συκοφαντήθηκε περισσότερο από κάθε άλλον άνθρωπο της εποχής του. 

ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΈΝΓΚΕΛΣ – ΕΠΙΚΗΔΕΙΑ ΟΜΙΛΙΑ ΜΑΡΞ

Στις 14 Μαρτίου το απόγευμα, στις τρεις παρά τέταρτο έπαψε να σκέφτεται ο μεγαλύτερος σύγχρονος στοχαστής. Μόλις τον είχαμε αφήσει μονάχο του δυό λεπτά και τον βρήκαμε όταν ξαναμπήκαμε στο δωμάτιό του ήσυχα αποκοιμισμένο στην πολυθρόνα του – αλλά για πάντα.

Είναι αδύνατο να εκτιμήσουμε τι έχασε το μαχητικό ευρωπαϊκό και αμερικάνικο προλεταριάτο, τι έχασε η ιστορική επιστήμη με το θάνατο αυτού του ανθρώπου. Πολύ γρήγορα θα γίνει αισθητό το κενό που δημιούργησε ο θάνατος αυτού του γίγαντα. Όπως ο Δαρβίνος ανακάλυψε το νόμο εξέλιξης της οργανικής φύσης, έτσι ο Μαρξ ανακάλυψε το νόμο εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας: το σκεπασμένο ίσαμε τώρα με ιδεολογικά επιστρώματα απλό γεγονός, ότι οι άνθρωποι, πριν απ’ όλα, πρέπει να τρώνε, να πίνουν, να έχουν κατοικία και να ντύνονται προτού αρχίσουν να ασχολούνται με την πολιτική, την επιστήμη, την τέχνη, τη θρησκεία κλπ. Ότι επομένως η παραγωγή των άμεσων υλικών μέσων συντήρησης και κατά συνέπεια η κάθε φορά βαθμίδα της οικονομικής ανάπτυξης ενός λαού, η μιας χρονικής περιόδου, αποτελεί τη βάση, απ’ όπου εξελίχθηκαν οι κρατικοί θεσμοί, οι αντιλήψεις για το δίκαιο, την τέχνη, ακόμα και οι θρησκευτικές παραστάσεις των ανθρώπων αυτής της εποχής, τη βάση απ’ όπου επομένως πρέπει να εξηγηθούν και όχι αντίθετα – όπως συνέβαινε ίσαμε τώρα.

Μα αυτό δεν είναι όλο. Ο Μαρξ ανακάλυψε επίσης τον ειδικό νόμο κίνησης του σημερινού κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και της αστικής κοινωνίας που προέρχονταν απ’ αυτόν. Με την ανακάλυψη της υπεραξίας, φωτίστηκαν με μιας όλα, ενώ όλες οι προηγούμενες έρευνες, τόσο των αστών οικονομολόγων, όσο και των σοσιαλιστών κριτικών είχαν πλανηθεί στο σκοτάδι.

Δυό τέτοιες ανακαλύψεις θα ήταν αρκετές για μια ζωή, και θα ήταν ευτυχής εκείνος που θα αξιωνόταν να κάνει έστω και μια τέτοια ανακάλυψη. Ο Μαρξ όμως έκανε πρωτότυπες ανακαλύψεις σε κάθε τομέα που ερεύνησε – ακόμα και στα μαθηματικά – και τέτοιοι τομείς υπήρξαν πάρα πολλοί και δεν υπάρχει ούτε ένας μέσα σ’ αυτούς που να τον ερεύνησε μόνον επιφανειακά. Τέτοιος ήταν ο άνθρωπος της επιστήμης. Αυτό όμως δεν ήταν το βασικό στο έργο του. Η επιστήμη ήταν για τον Μαρξ μια ιστορία κινητήρια, επαναστατική δύναμη. Όσο μεγάλη χαρά κι αν αισθανόταν για κάθε νέα ανακάλυψη σε οποιαδήποτε θεωρητική επιστήμη, που δε μπορούσε ίσως να προβλεφθεί ακόμα καθόλου η πρακτική της εφαρμογή – αισθανόταν μια εντελώς αλλιώτικη χαρά όταν επρόκειτο για μια ανακάλυψη που επιδρούσε αμέσως επαναστατικά στη βιομηχανία και γενικά στην ιστορική εξέλιξη. Έτσι παρακολούθησε επισταμένα την πορεία των ανακαλύψεων στον τομέα του ηλεκτρισμού και τελευταία τις ανακαλύψεις του Μαρκ Ντεπρέ.

Γιατί ο Μαρξ ήταν προπάντων επαναστάτης. Ο πραγματικός σκοπός της ζωής του ήταν να βοηθήσει με έναν οποιοδήποτε τρόπο στην ανατροπή της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας και των κρατικών θεσμών που έχει δημιουργήσει, να πάρει μέρος στην απελευθέρωση του σύγχρονου προλεταριάτου, που αυτός του έδωσε για πρώτη φορά τη συνείδηση της θέσης του και των αναγκών του, τη συνείδηση των όρων της χειραφέτησής του. Ο αγώνας ήταν το στοιχείο του. Και αγωνίστηκε με πάθος, με επιμονή, με επιτυχία, όσο λίγοι. Η πρώτη «Εφημερίδα του Ρήνου» 1842, το παρισινό «Φόρβερτς» 1844 (σ.σ. “Vorwarts” («Εμπρός») – ριζοσπαστική εφημερίδα που έβγαινε στα γερμανικά στο Παρίσι το 1844 από γερμανούς σοσιαλιστές φυγάδες. Ένας από τους συνεργάτες της ήταν και ο Μάρξ), «Η Γερμανική εφημερίδα των Βρυξελλών» 1847, «Η Νέα εφημερίδα του Ρήνου» 1848-49, «Το Βήμα της Νέας Υόρκης» από το 1852 έως το 1861 – και χώρια ένα πλήθος από μαχητικά βιβλιαράκια, δουλειά σε συλλόγους στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες και στο Λονδίνο, έως ότου ήρθε τελικά σαν στεφάνωμα του συνόλου, η μεγάλη «Διεθνής των Εργατών» - αληθινά ένα ακόμα αποτέλεσμα, που γι’ αυτό μπορούσε να περηφανεύεται ο δημιουργός του – κι αν ακόμα δεν είχε κάνει τίποτε άλλο.

Να γιατί είχαν μισήσει και συκοφαντήσει τον Μάρξ περισσότερο από κάθε άλλον άνθρωπο της εποχής του. Τον απέλαυναν κυβερνήσεις απολυταρχικές και δημοκρατικές. Αστοί, συντηρητικοί και δημοκράτες των άκρων συναγωνίζονταν αναμεταξύ τους ποιος θα τον δυσφημήσει περισσότερο. Όλα αυτά τα παραμέριζε σα να ήταν ιστός αράχνης, δεν τους έδινε σημασία και δεν απαντούσε παρά μόνο σε μεγάλη ανάγκη.

Και πέθανε τιμημένος, αγαπημένος, τον κλάψανε εκατομμύρια επαναστάτες συνεργάτες του, που κατοικούν σ’ όλη την Ευρώπη και την Αμερική, από τα ορυχεία της Σιβηρίας έως την Καλιφόρνια. Και τολμώ να πω: μπορεί να είχε πολλούς αντιπάλους, όμως δύσκολο είναι να πούμε πως είχε έστω και έναν προσωπικό εχθρό.

Το όνομά του και το έργο του θα ζήσουν στους αιώνες

Πηγές: Φράνσις Γουίν, Κάρολος Μαρξ. Η Ζωή του. Εκδ. Ωκεανίδα, 2001. Ασάια Μπέρλιν, Καρλ Μαρξ. Εκδ. SCRIPTA. http://www.marxists.org/archive/marx/works/1883/death/dersoz1.htm

94 χρόνια

94 χρόνια

Το ΚΚΕ ιδρύθηκε (Νοέμβρης 1918) με την ονομασία Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (ΣΕΚΕ). Στο 3ο Εκτακτο Συνέδριό του (Νοέμβρης 1924), μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Η ίδρυση του ΚΚΕ ήταν νομοτελειακή κατάληξη μιας μακροχρόνιας διαδικασίας, που οδήγησε στη συνένωση της επαναστατικής κοσμοθεωρίας με το εργατικό κίνημα, στο επαναστατικό προλεταριακό κόμμα.

Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε απὸ 4—10 (17—23 με το νέο ημερολόγιο) Νοέμβρη στο ξενοδοχείο «Πειραιεὺς» (κοντὰ στην Τρούμπα) όπου βρίσκονταν και τα γραφεία τού Συνδέσμου μηχανικών ατμόπλοιων. Η έναρξη των εργασιών έγινε με τη «Διεθνή» και ενώ στο μπαλκόνι του ξενοδοχείου, «απλώνονταν μιὰ κατακόκκινη μεγάλη παντιέρα» που «διακρίνεται ἀπὸ τὸ λιμάνι σὰν τεράστια λάμψη φωτός», ὅπως γράφει ὁ «Βαλκανικὸς Ταχυδρόμος».

Τὸ συνέδριο (στὸ ὁποῖο πρόεδρος ἦταν ὁ ἠλεκτροτεχνίτης Γ. Παπανικολάου) ἐξέλεξε 11μελή Διοίκηση:

• Γραμματέας: Ἐμμ. Μαχαίρας, συνταξιοῦχος σιδηροδρομικός, γραμματέας τοῦ Ε.Κ. Πειραιᾶ, ἀργότερα βουλευτὴς τοῦ Βενιζέλου.

• Ταμίας: ὁ πρόεδρος τοῦ συνεδρίου Γ. Παπανικολάου.

• Μέλη: Ἀραβανόπουλος (διευθυντὴς τοῦ Συνδικάτου Μεταφορῶν), Δελαζᾶνος, (ὑπάλληλος ξενοδοχείου, μέλος τῆς ἐφημερίδας «Σοσιαλισμός»), Εὐαγγέλου (τυπογράφος Θεσσαλουίκης, γραμματέας ἀργότερα τῆς ΓΣΕΕ), Ἰωαννίδης (ἀντιπρόσωπος τῶν πλοιάρχων ἱστιοφόρων Μυτιλήνης), Καλομοίρης (πρόεδρος τῶν ἐργατῶν λιπασμάτων καὶ χημικῶν, ἀργότερα γερουσιαστής), Κλήμης (ἀντιπρόσωπος ναυτομαγείρων Πειραιᾶά), Μπεναρόγιας (δάσκαλος, τυπογράφος ἀπό τους ἱδρυτὲς τῆς «Φεντερασιόν»), Ξανθάκης (ραφτεργάτης μέλος τοῦ ΔΣ τοῦ ΕΚ Ἀθήνας) καὶ Χατζημιχάλης (ἐλαιοχρωματιστής, μέλος Δ.Σ. τοῦ ΚΚ Ἀθήνας).

Λεπτομέρεια: ἕνας ἀπό τους συνέδρους, ὁ μόνος ἀντιπρόσωπος τῶν ἐργατῶν μεταλλείων (τοῦ Λαυρίου) πέθανε ἀπὸ βρογχοπνευμονία στὴ διάρκεια τοῦ συνεδρίου κι ὅπως σημειώνει ὁ Μπεναρόγιας: «μαζί του ἐκηδεύθη ἡ πρωτοπορία τῆς ἐργατικῆς τάξεως»

Τὸ πρωὶ τῆς πρώτης μέρας, τὸ συνέδριο, «διέκοψε τὰς ἐργασίας του ψηφίσαν ὅπως ἀποσταλῆ χαιρετισμὸς πρὸς τοὺς λαοὺς πού κατὰ τὴν διάρκειαν τοῦ πολέμου ἀπέκτησαν δι' ἐπαναστάσεως τὴν ἐλευθερίαν των» ὅπως γράφει ὁ «Ριζοσπάστης».

Στὸ ἱδρυτικὸ αὐτὸ συνέδριο τοῦ ΣΕΚΕ πῆραν μέρος «ὅλοι οἱ ἐκπρόσωποι τῶν σοσιαλιστικῶν ζυμώσεων παλαιοτέρων ἐτῶν, πλὴν τοῦ Πλ. Δρακούλη, οἱ ζωηρότεροι καὶ συνειδητότεροι ἐκπρόσωποι τοῦ ἑλληνικοῦ προλεταριάτου, καπνεργάται,  ἠλεκτροτεχνίται, σιγαροποιοί,  ναυτικοί, οἱ ἐκπρόσωποι τῶν νέων ἰδεολόγων διανοουμένων, ἤδη εἰς τὸν ἀγῶνα ὑπὲρ τῶν ἰδεῶν των», κατὰ τὴν περιγραφὴ τοῦ Μπεναρόγια.

Συγκεκριμένα - καὶ σύμφωνα μὲ τὰ ὑπάρχοντα (ὄχι πλήρη) στοιχεῖα, πῆραν μέρος:

•Τὰ μέλη τῆς ὀργανωτικῆς ἐπιτροπῆς πού εἶχαν ἐκλεγεῖ ἀπὸ τὴ Β' Συνδιάσκεψη (Ἰούλης 1918) τῆς Ἀθήνας: Ἄριστος Ἀρβανίτης, Νικόλαος Δημητρᾶτος, Ἀβραὰμ Μπεναρόγιας, Σταμάτης Κόκκινος καὶ Δημοσθένης Λιγδόπουλος. (Σ.Σ: στὸ «Ριζοσπάστη» ἀντὶ τοῦ Λιγδόπουλου ἀναφέρεται ὁ Ἀ. Σαραντίδης).

•Οἱ ἀντιπρόσωποι τῶν Σοσιαλιστικῶν Ὀργανώσεων

α) Τῆς Ἀθήνας (Σπύρος Κομιώτης, Φρὰνς Πετρούσκα, Νικ. Δαμῖγος)

β) Τοῦ Πειραιᾶ (Μιχάλης Σιδερῆς, Γιώργης Πισπινῆς)

γ) Τοῦ Βόλου (Π. Μπαλαμπανίδης, Λ. Χατζῆς)

δ) Τῆς Καβάλας (Ἀντζὲλ Πεχνᾶ)

δ) Τῆς Κέρκυρας (Φράντς Τζουλὰτ)

στ) Τῆς «Φεντερανσιὸν» Θεσσαλονίκης (Ἀβραὰμ Μπεναρόγιας, Ἀλμπερτ Ἀρδίττι, Κ. Ἀντωνίου, Χ. Μπενρουμπὴ, Π. Πέτρου).

•Οἱ ἀντιπρόσωποι τῶν Σοσιαλιστικῶν Νεολαιῶν

α) Τῆς Ἀθήνας (Μιχάλης Οἰκουόμου, Π. Χλωμὸς)

β) Τοῦ Πειραιὰ (Δ. Χαραλαμπίδης)

γ) Τῆς Θεσσαλουίκης (Ι. Καράσσο, Ἀ. Λεβὴ)

δ) Τοῦ Βόλου (Κ. Ἀναγνωστόπουλος)

• Οἱ ἀντιπρόσωποι τῶν Σοσιαλιστικῶν Κέντρων

α) Τῆς Ἀθήνας (Ν. Γιαννιός, Ἀ. Χατζημιχάλης)

β) Τῆς Λάρισας (Ι. Στυλιανοῦ, Ἀ. Κουρουκλῆς)

γ) Τοῦ Βόλου (Κ. Γκρέσσος)

•Ό ἀντιπρόσωπος τοῦ Μορφωτικοϋ Ὁμίλου, Ν. Ἰωάννου.

•Οἱ βουλευτὲς Θεσσαλονίκης Ἀριστείδης Σιδερῆς καὶ Ἀλμπὲρ Κουριὲλ

•Ό Π. Δημητρᾶτος

• Οἱ ἀντιπρόσωποι τῶν ἐφημερίδων:

α) «Ἐργατικὸς Ἀγὼν» (Δημοσθένης Λιγδόπουλος)

β) «Ἀβάντι» (Ἄλμπερτ Ἀρδίττι)

γ) «Σοσιαλισμὸς» (Ἠλίας Δελαζᾶνος)

• Οἱ ἀντιπρόσωποι τῆς ΓΣΕΕ—μέλη τῆς πρώτης 11μελοϋς διοίκησης Ἐμμ. Μαχαίρας (γραμματέας τῆς ΓΣΕΕ) καὶ Εὐάγγελος Εὐαγγέλου. (Κι οἱ δυὸ παραβρεθήκανε σὰν παρατηρητές).

(Ἐπρόκειτο νὰ παραβρεθοϋν ἐκπρόσωποι καὶ ἀπὸ τὴν Πάτρα, τὴ Μυτιλήνη, τὴ Χαλκίδα καὶ τὸ Καζακλάρ, ἀλλὰ δὲν εἶναι γνωστὸ ἂν ἔφτασαν καὶ πῆραν μέρος). Ὅπως λέει ὁ Μπεναρόγιας

«τὸ  συνέδριον παρηκολούθησαν διανοούμενοι τινες καὶ περισσότεροι ἐργάται, οἵτινες ἀργότερου ἀνεδειίχθησαν ὡς οἱ πλέον κατηρτισμένοι, οἱ θαρραλεώτεροι καὶ πλέον ἀποφασισμένοι ἀγωνισταί τοῦ νέου Κόμματος».

Μεταξὺ αὐτῶν πού παρακολουθοῦσαν συστηματικὰ τὸ συνέδριο ἦταν καὶ ὁ ἰδιοκτήτης τοῦ «Ριζοσπάστη» Ἰ. Πετσόπουλος. Τὸ προεδρεῖο τοῦ συνεδρίου ἀπαρτίστηκε ἀπὸ τούς ἑξῆς:

•Πρόεδρος, Ἀντζὲλ Πεχνὰ (Καβάλα), καπνεργάτης.

•Ἀντιπρόεδρος,  Ἠλίας Δελαζᾶνος (τῆς ἐφ.  «Σοσιαλισμὸς»)

•Γραμματέας, Μιχάλης Οἰκουόμου (Σοσιαλιστικὴ Νεολαία Ἀθήνας).

Ἄλλα στοιχεῖα:

•Οἱ 35 ἀντιπρόσωποι ἐκπροσωποῦσαν 800-1.000 μέλη ἀπὸ ὅλη τὴν Ἑλλάδα.

•Μέση ἡλικία συνέδρων: 35 χρόνια!

•Δέκα σύνεδροι ἦταν μόλις 22 χρόνων.

•Εἴκοσι ὀχτὼ σύνεδροι ἦταν ἐργάτες καὶ 7 διανοούμενοι.

Το Συνέδριο ψήφισε τελικά ντοκουμέντα «εις το σύνολον αι αρχαί, το πρόγραμμα και το καταστατικόν καθώς και το ψήφισμα ιδρύσεως του Κόμματος» («Ριζοσπάστης», 18 του Νοέμβρη 1918).

1. Αἱ ἀρχαί καὶ τὸ Πρόγραμμα τοῦ ΣΕΚΕ.

Ἀρχαί τοῦ κόμματος

Ἡ οἰκονομικὴ ἐξέλιξις τῆς σημερινῆς ἀστικῆς κοινωνίας φέρει ἀναγκαστικῶς τὴν καταστροφὴν τῆς μικροεπιχειρήσεως ἡ ὁποία ἔχει ὡς βάσιν τὸ νὰ εἶναι ὁ ἐργάτης κύριος τῶν παραγωγικῶν του μέσων (τοῦ κτήματος του, τῶν ἐργαλείων του). Ἑπομένως χωρίζει τὸν ἐργάτην ἀπὸ τὰ μέσα τῆς παραγωγῆς καὶ τὸν μεταβάλλει εἰς ἕνα ἀκτήμονα προλετάριον, ἐνῷ τὰ μέσα τῆς παραγωγῆς λίγο λίγο καταντοῦν ἀποκλειστικὸν μονοπώλιον ἑνὸς ἀναλόγως μικροῦ ἀριθμοῦ κεφαλαιούχων καὶ γαιοκτημόνων.

Παραλλήλως πρὸς αὐτὴν τὴν μονοπώλησιν ἡ ὁποία ἐξαφανίζει τὰς μικροεπιχειρήσεις μέσα στάς μεγάλας, τὸ ἐργαλεϊον ἐξελίσσεται εἰς μηχανὴν καὶ ἡ ἀπόδοσις τῆς ἀνθρώπινης ἐργασίας αὐξάνει γιγαντιαίως. Τὰ καλὰ ὅμως αὐτὰ τά ὡφελεῖται ἡ τάξις τῶν κεφαλαιούχων καὶ γαιοκτημόνων, ἐνῷ διά τὸ προλεταριάτον καὶ τοὺς πτωχεύοντας μικροαστοὺς καὶ χωρικοὺς δὲν σημαίνει παρὰ αὔξησιν τῆς ἀβεβαιότητος εἰς τὴν ὁποίαν ζοῦν καὶ χειροτέρευσιν τῆς κοινωνικῆς ἀθλιότητος.

Τὸ χάσμα μεταξὺ νοικοκυραίων καὶ ἀκτημόνων μεγαλώνει ἐξ αἰτίας τῶν κρίσεων πού προέρχονται ἀπό αὐτήν τήν φύσιν τοῦ πλουτοκρατικοῦ παραγωγικοῦ συστήματος καὶ ἐπανέρχονται κάθε φορά μεγαλύτεραι καὶ καταστρεπτικώτεραι καὶ προβιβάζουν τὴν ἀβεβαιότητα τῆς ζωῆς εἰς μόνιμον κατάστασιν καὶ παρέχουν τὴν ἀπόδειξιν ὅτι αἱ παραγωγικαὶ δυνάμεις τῆς σημερινῆς κοινωνίας ἠυξήθησαν δυσαναλόγως δι' αὐτὴν τὴν κοινωνίαν καὶ ὅτι ἡ ἀτομικὴ ἰδιοκτησία τῶν μέσων παραγωγῆς κατήντησεν ἀσυμβίβαστος πρὸς τὴν πλήρη καὶ σκόπιμον χρησιμοποίησιν καὶ ἀνάπτυξη αὐτῶν τῶν παραγωγικῶν μέσων. Ἡ ἀτομικὴ ἰδιοκτησία ἐπὶ τῶν μέσων τῆς παραγωγῆς, πού ἐξησφάλιζεν ἄλλοτε εἰς τὸν παραγωγὸν τὴν κυριότητα τῶν προϊόντων της ἐργασίας του, ἔγινε τώρα μέσον ἐκμεταλλεύσεως αὐτῶν τῶν παραγωγῶν (ἐργατῶν, χωρικῶν, μικροεμπόρων, τεχνιτῶν) εἰς τὰ χέρια μερικῶν ἄεργων κεφαλαιούχων (χρηματιστῶν, ἐμπόρων, βιομηχάνων, γαιοκτημόνων) οἱ ὁποῖοι δυνάμει τῆς ἰδιοκτησίας των σφετερίζονται τὰ προϊόντα τῶν ἐργατῶν. Ἡ μεταβολὴ τῆς παραγωγῆς ἀπὸ πλουτοκρατικῆς εἰς σοσιαλιστικήν, διενεργούμενη διὰ τῆς κοινωνίας καὶ πρὸς τὸ καλὸν ὁλοκλήρου της κοινωνίας δύναται νὰ καταστήση τὴν μεγάλην παραγωγὴν μὲ τὴν ὁσημέραι αὐξάνουσαν παραγωγικότητα τῆς κοινωνικῆς ἐργασίας, ἀπὸ πηγὴν ἀθλιότητος καὶ δουλείας τῶν λαϊκῶν τάξεων, εἰς πηγὴν ὑψίστης εὐημερίας καὶ ἀτέλειωτου καὶ πολυειδοῦς τελειοποιήσεως. Ἡ κοινωνικὴ αὔτη μεταβολὴ σημαίνει τὴν ἀπελευθέρωσιν ὄχι μόνον τῶν προλεταρίων, ἀλλά καὶ ὁλοκλήρου της ἀνθρωπότητας πού ὑποφέρει σήμερον. Ἐν τούτοις δύναται νὰ πραγματοποιηθῆ μόνου ἀπὸ τὴν ἐργατικὴν τάξιν διότι ὅλαι αἱ ἄλλαι τάξεις, ἀνεξαρτήτως τῶν μεταξὺ των διαφορῶν, ὑποστηρίζουν τὸν θεσμὸν τῆς σημερινῆς ἀτομικῆς ἰδιοκτησίας καὶ εἶναι σύμφωνοι εἰς τὴν διατήρησιν τῶν οἰκονομικῶν βάσεων τῆς σημερινῆς κοινωνίας. Ἀλλ' ὁ ἀγών τῶν ἐργατῶν εἶναι ἀναγκαστικῶς καὶ πολιτικὸς ἄγων. Ἡ ἐργατικὴ τάξις δὲν ἠμπορεῖ νὰ διεκδικήση τὰ οἰκονομικά της συμφέροντα οὔτε ν' ἀναπτύξη τὴν οἰκονομικήν της ὀργάνωσιν χωρὶς πολιτικὰ δικαιώματα• δὲν δύναται νὰ πραγματοποίηση τὴν ἱστορικὴν της ἀποστολὴν χωρὶς νὰ γίνη κάτοχος τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας, ὅπερ δύναται νὰ κατορθώση μόνου δι' ἑνιαίας ἐπαναστατικῆς δράσεως τῆς παγκοσμίου ἐργατιᾶς ὀργανωμένης σὲ ξεχωριστὸ ἐργατικὸ κόμμα. Νὰ διαμορφώση τὸν ἀγῶνα τῆς ἐργατικῆς τάξεως εἰς ἀγῶνα συνειδητόν καὶ ἑνιαῖον καὶ νὰ ὁδηγήση αὐτὴν εἰς τὴν φυσικὴν καὶ ἀναγκαίαν ἀποστολήν της, ἰδού τὸ καθῆκον τοῦ Σοσιαλ. ἐργατικοῦ κόμματος.

Τὰ συμφέροντα τῶν ἐργατῶν εἰς ὅλας τὰς χώρας πού ἔχουν καπιταλιστικὴν παραγωγὴν εἶναι τὰ ἴδια. Μὲ τὴν ἀνάπτυξιν τῆς παγκοσμίου συγκοινωνίας καὶ μὲ τὴν δημιουργίαν παγκοσμίου ἀγορᾶς διὰ τὴν χονδρικὴν παραγωγήν, ἡ κατάστασις τῶν ἐργατῶν μίας χώρας ἀφομοιώνεται καὶ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν γενικήν κατάστασιν τῶν ἐργατῶν εἰς τὰς ἄλλας χώρας. Ἡ ἀπελευθέρωσις λοιπὸν τῆς ἐργατιᾶς εἶναι ἔργον εἰς τὸ ὁποῖον οἱ ἐργάται ὅλων τῶν χωρῶν λαμβάνουν ἀπὸ κοινοῦ μέρος. Τοῦτο συναισθανόμενου καὶ τὸ Σοσιαλιστικὸν ἐργατικὸν κόμμα τῆς Ἑλλάδος, κηρύσσει ἑαυτὸ ἡνωμένον μὲ ὅλοὺς τοὺς ἐργάτας τῶν ἄλλων χωρῶν πού ἔχουν προαχθῆ εἰς συναίσθησιν τῆς τάξεως των.

Συνεπῶς τὸ Σοσιαλιστικὸν ἐργατικὸν κόμμα τῆς Ἑλλάδος δὲν ἐπιδιώκει νέα προνόμια τάξεως, ἀλλ' ἀγωνίζεται διὰ τὴν κατάλυσιν τῆς κυριαρχίας τῶν τάξεων καὶ αὐτῶν τῶν τάξεων ἐν γένει, καὶ διὰ τὴν ἀπονομὴν ἴσων δικαιωμάτων καὶ καθηκόντων ἀνεξαρτήτως γένους, φυλῆς καὶ θρησκεύματος. Καταπολεμεῖ δὲ ὄχι μόνον τὴν ἐκμετάλλευσιν καὶ καταπίεσιν τῆς ἐργατικῆς τάξεως, ἀλλά καὶ κάθε εἴδους ἐκμετάλλευσιν εἴτε "ἐξασκεῖται αὔτη ἐναντίον μίας τάξεως, εἴτε κόμματος, γένους ἤ φυλῆς.

Ἐμφορούμενον ἀπὸ τὰς ἀρχὰς αὔτας τὸ Σοσιαλιστικὸν Ἐργατικὸν Κόμμα τῆς Ἑλλάδος καταδικάζει καὶ ὅλας τὰς ὠμότητας καὶ βιαιότητας πού ἀπορρέουν ἀπὸ τὸ σημερινὸν σύστημα καὶ κηρύσσεται ἐπὶ τοῦ παρόντος ὑπὲρ τοῦ ἀκολούθου προγράμματος.

Πρόγραμμα σημερινῶν ἀπαιτήσεων

 Α Ἀπαιτήσεις πολιτικαὶ

1) Τὴν κατάργησιν τοῦ βασιλικοῦ θεσμοῦ καὶ τὴν ἐκδημοκράτησιν τῆς νομοθετικῆς, ἐκτελεστικῆς καὶ δικαστικῆς ἐξουσίας, δηλαδὴ τὴν ἐγκαθίδρυσιν τῆς λαϊκῆς δημοκρατίας ὡς μεταβατικῆς περιόδου διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς σοσιαλιστικῆς πολιτείας.

2) Τὸ δικαίωμα τῆς ψηφοφορίας καὶ τῆς ἐκλογῆς εἰς ἄνδρας καὶ γυναίκας γιὰ κάθε εἶδος ἐκλογῆς. Τὸ ἐκλογικὸν σύστημα τῆς ἀναλογικῆς ἀντιπροσωπείας, τὴν συντόμευσιν τῆς βουλευτικῆς περιόδου ἀπὸ τέσσαρα χρόνια εἰς δύο, τὴν στενὴ ἐκλογικὴ περιφέρεια καὶ τὸ ψηφοδέλτιο.

3) Εἰσαγωγὴ τοῦ θεσμοῦ τοῦ δημοψηφίσματος (ρεφερὲντουμ) δυνάμει τοῦ ὁποίου ἡ κυβέρνησις ὑποχρεοῦται νὰ εἰσάγῃ εἰς τὴν Βουλὴν ἐντὸς ὡρισμένης προθεσμίας πρότασιν νόμου, τὴν ὁποίαν ὡρισμένος ἀριθμὸς πολιτῶν ἤθελε ζητήσει. Ἐπίσης ἡ κυβέρνησις νὰ ὑποχρεοῦται νὰ ἀπευθύνεται πρὸς τὸν λαόν, ὅπως διὰ δημοψηφίσματος ἐξακριβοῦται ἀμέσως ἡ γνώμη αὐτοῦ ἐπὶ ὡρισμένων  σπουδαίων ζητημάτων καὶ εἰδικῶς προκειμένου περὶ ἐπιστρατεύσεως, πολέμου, συνθήκης, σπουδαίας φορολογικῆς, διοικητικῆς ἤ δικαστικῆς νομοθεσίας. Διὰ τοῦ δημοψηφίσματος ὁ λαὸς θὰ δύναται νὰ ἀσκῇ καὶ ἄμεσον ἔλεγχον ἐπὶ τῆς κυβερνήσεως.

4) Κατάργησις τοῦ στρατιωτικοῦ νόμου καὶ ρητὴ ἀπαγόρευσις νομοθετικῶν διαταγμάτων.

5) Ἀποκέντρωσις τῆς διοικήσεως καὶ ὀργάνωσις τῶν νομῶν, δήμων καὶ κοινοτήτων ἐπὶ βάσεων δημοκρατικῶν.

6) Πολιτικὴ εἰρήνης, συνεννοήσεως καὶ εἰλικρινοῦς συνεργασίας μὲ ὅλα τὰ κράτη. Κατάργησις τῆς μυστικῆς διπλωματίας, τῶν μυστικῶν συνθηκῶν καὶ προϋπολογισμῶν. Ὑποχρεωτικὴ διαιτησία δι’ ὅλας τὰς μεταξὺ τῶν κρατῶν διαφοράς. Βαλκανικὴ δημοκρατικὴ ὁμοσπουδία. Ἡ Κοινωνία τῶν ἐθνῶν.

7) Τὴν μετατροπὴν τοῦ ἐνεργοῦ στρατοῦ εἰς ἐθνοφρουράν καὶ ἐκδημοκρατησίν της. Ἀποχήν κατ' ἀρχὴν ἀπὸ κάθε πόλεμο. Ἀφοπλισμὸς ὅλων τῶν κρατῶν καὶ ἀναγκαστικὴ διαιτησία διὰ πᾶσαν διαφορὰν μεταξὺ αὐτῶν. Ἀναγνώρισις τῆς ἐθνικῆς ἀμύνης κατόπιν ἀποφάσεως τῆς διαιτητικῆς ἐπιτροπῆς τῆς Κοινωνίας τῶν ἐθνῶν. Ἀποχὴ ἀπὸ κάθε συμμαχίαν πού φέρει εἰς πόλεμον.

8) Πλήρης ἐλευθερία τῶν συνεταιρισμῶν, συνδικάτων, ὀργανώσεων κ.λ.π. χωρὶς καμμίαν, οὔτε κυβερνητικήν, οὔτε δικαστικὴν ἔγκρισιν ἤ ἄδειαν καὶ ἀφαίρεσιν τοῦ δικαιώματος τοῦ κράτους νὰ διαλύη τὰ σωματεῖα. Τοῦτο νὰ ἀφορᾷ καὶ τὰς ὀργανώσεις τῶν δημοσίων ὑπαλλήλων.

9) Πλήρης ἐλευθερία τοῦ τύπου ἄνευ οἱασδήποτε λογοκρισίας καὶ περιορισμοῦ καὶ ὑπαγωγὴ παντὸς ἀδικήματος τοῦ τύπου εἰς τὴν δικαιοδοσίαν τῶν ἐνόρκων.

10) Πλήρης ἐξασφάλισις τῆς προσωπικῆς ἑκάστου ἐλευθερίας, ἀποζημίωσις παντὸς παρανόμου κρατηθέντος ἤ ἀθωωθέντος κατόπιν προφυλακίσεως. Καθορισμὸς ἀνωτάτου ὁρίου προφυλακίσεως. Πλήρης ἐξασφάλισις τῆς οἰκιακῆς ἀσυλίας ἐπεκτεινόμενης καὶ εἰς τὰ γραφεῖα κλπ. καταστήματα τῶν σωματείων καὶ κατάργησις ὅλων τῶν νόμων πού καταπατοῦν ἤ περιορίζουν τὴν ἐλευθερίαν τῆς σκέψεως. Κατάργησις τῶν νόμων περὶ ἐκτοπίσεως.

11) Ἐλευθερία πάσης θρησκείας χωρὶς τὴν ἀνάγκην ἐπισήμου θρησκείας. Ἡ θρησκεία να ἀναγνωρισθῇ ὡς ἰδιωτικὴ ὑπὸθεσις καὶ ἡ ἐκκλησία ὡς ἰδιωτικὸν ἵδρυμα. Ἀπαγόρευσις εἰς τοὺς κληρικοὺς νὰ διδάσκουν εἰς τὰ σχολεῖα. Ἐνέργεια τῶν ληξιαρχικῶν πράξεων ὑπὸ τῆς τοπικῆς διοικήσεως. Κατάργησις ὅλων τῶν δημοσίων νόμων δι' ἐκκλησιαστικοὺς καὶ θρησκευτικοὺς σκοποὺς καὶ κατάργησις τῶν διὰ θρησκευτικοὺς σκοποὺς ἐπιβαλομένων φόρων. Καθιέρωσις καὶ τοῦ πολιτικοῦ γάμου.

12) Πλήρης ἀστική, πολιτική, οἰκονομικὴ καὶ κοινωνικὴ ἐξίσωσις τῶν γυναικὼν πρὸς τοὺς ἄνδρας. Κατάργησις ὅλων τῶν νόμων πού περιορίζουν τὰ δικαιώματα τῆς γυναικὸς καὶ τοῦ νόθου παιδιοϋ.

13) Ἀπονομὴ τῆς δικαιοσύνης ὑπὸ δικαστῶν ἐκλεγομένων ὑπὸ τοῦ λαοῦ. Δωρεὰν ἡ συνηγορία καὶ ἡ διαδικασία. Οἱ ἔνορκοι νὰ κρίνουν καὶ ἐπὶ τῆς ἐπιβολῆς τῆς ποινῆς καὶ νὰ δικὰζωσι κατ' ἔφεσιν τὰς ἀποφάσεις τῶν κατωτέρων δικαστηρίων. Νὰ συστηθοῦν ἰδιαίτερα δικαστήρια καὶ διὰ τοὺς ἀνηλίκους. Ὑπαγωγὴ εἰς τὴν δικαιοδοσίαν τῶν ὁρκωτῶν δικαστηρίων τῶν κατὰ δημοσίων ἡ δημοτικῶν ὑπαλλήλων ἀδικημάτων, ὡς καὶ ἡ ὑπαγωγὴ εἰς τὴν ἰδίαν δικαιοδοσίαν τῶν ἀδικημάτων τῶν ὑπαλλήλων τούτων κατὰ πολιτῶν. Κατάργησις τῆς θανατικῆς ποινῆς. Κατάργησις τῶν στρατοδικείων καὶ ναυτοδικείων. Ὀργάνωσις τοῦ σώματος τῶν ἐνόρκων δημοκρατικῶς.

14) Μετατροπὴ τοῦ συστήματος τῶν φυλακῶν εἰς μορφωτικὰ ἱδρύματα καὶ βελτίωσις τῶν ὑγιεινῶν συνθηκῶν αὐτῶν. Ἰδρυσίι χωριστῶν φυλακῶν δι' ἀνηλίκους καὶ γυναῖκας, ὡς ἐπίσης διὰ τὰ πολιτικὰ ἀδικήματα.

15) Δωρεὰν παροχὴ τῆς ἰατρικῆς περιθάλψεως καὶ τῶν φαρμάκων.

16) Ἐκλαΐκευσις τῆς ἐκπαιδεύσεως. Αὐστηρὰ ἐφαρμογὴ τῆς ὑποχρεωτικῆς ἐκπαιδεύσεως. Παροχὴ τροφῆς καὶ τῶν μέσων τῆς διδασκαλίας εἰς τὰ παιδιὰ ὑπὸ τῶν δήμων καὶ κοινοτήτων. Ἀνώτατος ἀριθμὸς δι' ἕκαστον διδάσκαλον 25 μαθηταὶ καὶ τάξεων εἰς ἂς διδάσκει δύο. Ἐκδημοκράτησις τῆς διοικήσεως τῆς ἐκπαιδεύσεως. Κατάργησις τοῦ ἄρθρου τοῦ συντάγματος περὶ γλώσσης καὶ εἰσαγωγὴ τῆς δημοτικῆς γλώσσης εἰς ὅλην τὴν ἐκπαίδευσιν. Εἰσαγωγὴ εἰς τὰ σχολεῖα τῆς γλώσσης τῶν διαφόρων ἐθνικοτήτων διὰ τοὺς ἐκ τούτων μαθητάς.

17) Ἀνοικοδόμησις σχολικῶν κτιρίων καὶ πολλαπλασιασμὸς τῶν σχολείων.

18) Κατάργησις τῶν ἐμμέσων φόρων καὶ παντὸς φόρου εἰς τὰ εἴδη τῆς πρώτης ἀνάγκης.

19) Προοδευτικὴ φορολογία ἐπὶ τοῦ εἰσοδήματος καὶ τῶν κεφαλαίων διὰ τὴν πληρωμὴν ὅλων τῶν δημοσίων δαπανῶν, αἵτινες καλύπτονται διὰ φόρων. Βαρείῖ προοδευτικὴ φορολογία ἐπὶ τῶν κληρονομιῶν ἀναλόγως πρὸς τὸ μέγεθος τῆς κληρονομικῆς μερίδος καὶ τοῦ βαθμοῦ τῆς συγγενείας.

19) Συμμετοχὴ τοῦ κράτους εἰς τὰ κέρδη τῶν μεγάλων μονοπωλίων, ἐταιριῶν καὶ ἐπιχειρήσεων. Κατάσχεσις τῶν ἐκτάκτων κερδῶν. Ἐθνικοποίησις τῶν ἀτμόπλοιων καὶ σιδηροδρόμων, μεταλλείων, τραπεζῶν, ὡς καὶ τῶν μεγάλων ἐπιχειρήσεων καὶ συμμετοχὴ εἰς τὴν διοίκησιν τῶν ἐνδιαφερομένων ἐργατῶν.

20) Χρησιμοποίησις τῶν πόρων τοῦ κράτους πρωτίστως διὰ παραγωγικοὺς σκοπούς.

21) Τὴν ἐθνικοποίησιν τῶν τσιφλικιῶν καὶ τῶν μοναστηριακῶν κτημάτων καὶ τὴν παραχώρησιν των εἰς τὰς κοινότητας τῶν καλλιεργητῶν.

Β Ἀπαιτήσεις ὑπὲρ τῶν ἐργατῶν

1) Οἱ ἐπιθεωρηταὶ καὶ ἐπόπται ἐργασίας διὰ τὴν ἐφαρμογὴν τῆς ἐργατικῆς νομοθεσίας νὰ εἶναι ἐπαρκεῖς καὶ νὰ ἐκλέγονται ἀπὸ τοὺς ὀργανωμένους ἐργάτας.

2) Συμπλήρωσιν τῆς ἤδη ὑπαρχούσης ἐργατικῆς νομοθεσίας. α) Τὴν διὰ νόμου καθιέρωσιν τοῦ ὀκταώρου ὡς ἀνωτάτου ὁρίου ἐργασίας. β) Τὸν διὰ νόμου καθορισμὸν τοῦ κατωτάτου ὁρίου ἀμοιβῆς. γ) Τὴν διὰ νόμου καθιέρωσιν τῆς ὑποχρεωτικῆς Κυριακῆς ἀργίας καὶ ἀγγλικῆς ἑβδομάδος. δ) Τὴν ἵδρυσιν ὑπὸ τοῦ κράτους ταμείων ἐργατικῶν συντάξεων, ἀλληλοβοήθειας καὶ πρὸς συντήρησιν καὶ θεραπείαν τῶν ἀσθενούντων ἐργατῶν λόγῳ τῶν συνθηκῶν καὶ τῆς φύσεως τῆς ἐργασίας. ε) Τὴν ὑπό τοῦ κράτους ἀνέγερσιν καὶ συντήρησιν σανατορίων πρὸς ἀπομόνωσιν καὶ θεραπείαν τῶν φυματιώντων ἐργατῶν. στ) Τὴν διὰ νόμου ὑποχρέωσιν τῶν δήμων καὶ κοινοτήτων νὰ συντηροῦν γυναικολογικὰ μαιευτήρια διὰ τὰς γυναῖκας τῶν ἐργατῶν μὲ πλήρεις ἀποδοχάς ὀχτὼ πρὶν τοῦ τοκετοῦ, καὶ ὀχτὼ μετ' αὐτὸν ἑβδομάδας ζ) Τὴν διὰ νόμου καθιέρωσιν νομίμου συστήματος ἐπαγγελματικῆς ἐκπαιδεύσεως τῇ συμπράξει καὶ τῶν ὀργανωμένων ἐργατῶν. η) Τὴν διὰ νόμου καθιέρωσιν τοῦ κλεισίματος τῶν ἐργοστασίων καὶ ἐπιχειρήσεων, ἐκείνων τῶν ὁποίων οἱ ἐργάται ἀπεργοῦν σύμφωνα μὲ τὰς ἀποφάσεις τῶν σωματείων των. θ) Τὴν διὰ νόμου καθιέρωσιν εἰδικῶν δικαστηρίων πρὸς ἐκδίκασιν τῶν ἀτομικῶν ὑποθέσεων μεταξὺ ἐργατῶν καὶ ἐργοδοτῶν τῇ συμπράξει καὶ τῶν ὀργανωμένων ἐργατῶν. ι) Τὴν μεταρρύθμισιν τοῦ νόμου 551 περὶ δυστυχημάτων καὶ τὴν καθιέρωσιν μέτρων περὶ ἀσφαλείας, ὑγιεινῆς καὶ ἄλλων προστατευτικῶν μέτρων διὰ τοὺς ἐργάτας εἰς κάθε εἶδος ἐπαγγέλματος καὶ γενίκευσιν τοῦ νόμου τούτου δι' ὅλα τὰ ἐπαγγέλματα. ια) Μεταρρύθμισιν τοῦ νόμου περὶ ἀνωτάτου συμβουλίου ἐργασίας, οὕτως ὥστε οἱ ἐργάται νὰ ἀποτελέσουν τὸ ἥμισυ τοῦ συμβουλίου καὶ νὰ ἐκλέγονται ὑπὸ τῶν ἐπαγγελματικῶν ὁμοσπονδιῶν. ιβ) Τὴν μεταρρύθμισιν τοῦ νόμου 4029 περὶ ἀνηλίκων οὕτως ὥστε οἱ κάτω τῶν 16 ἐτῶν νὰ μὴ ἐπιτρέπεται νὰ ἐργασθοῦν. Κατάργησιν ὅλων τῶν ἐξαιρέσεων τοῦ νόμου τοῦτου. Αἱ ὑπηρέτριαι νὰ λογίζονται ἐργάτριαι καὶ νὰ ἀπολαμβάνουν ὅλων τῶν εὐεργετημάτων τῶν ἀπορρεόντων ἀπό τούς ἐργατικοὺς νόμους. Ἡ ἐργατικὴ νομοθεσία νὰ ἐπεκταθεῖ καὶ εἰς τούς ἐργάτας γεωργούς. ιγ) Τὴν διὰ νόμου ἀπαγόρευσιν τῆς νυκτερινῆς ἐργασίας διὰ τὰ παιδιὰ καὶ τὰς γυναῖκας καὶ τὴν διπλὴν πληρωμὴν διὰ τὰ νυκτέρια τῶν ἐργατῶν. ιδ) Τὴν διὰ νόμου ἀπαγόρευσιν εἰς τούς ἐργοδότας νὰ ἐπιβάλουν κάθε εἴδους ποινὴν εἰς τούς ἐργάτας.

3)Τὴν κατάργησιν κάθε νόμου πού ἐμποδίζει τὴν ἀπεργίαν.

4) Τὴν κατάργησιν τοῦ νόμου περὶ ἐπιστρατεύσεως τῶν ἐργατῶν διαφόρων ἐπαγγελμάτων.

2.  Ὑπόμνημα ἐπὶ τῶν ἐξωτερικῶν ζητημάτων.

1)Ἔναρξις δημοσίων διαπραγματεύσεων πρὸς συνομολὸγησιν γενικῆς εἰρήνης ἄνευ προσαρτήσεων καί ἀποζημιώσεων ἐπὶ τῇ βάσει τοῦ δικαιώματος τῶν λαῶν νὰ διαθέτουν ἐλευθέρως τὰ καθ' ἑαυτοὺς καὶ συμμετοχὴ εἰς αὔτας ὅλων τῶν ἐμπολέμων κρατῶν καὶ τῆς Ρωσίας καὶ ἀκύρωσις πάσης προγενεστέρας συνθήκης.

2) Συμμετοχὴ εἰς τὰς διαπραγματεύσεις ἀντιπροσώπων τῶν ἐργατικῶν τάξεων τῶν διαφόρων χωρῶν ὑποδεικνυομένων παρὰ τῶν ὀργανώσεων αὐτῶν.

2) Παραδοχὴ ὑφ' ὅλων τῶν ἐμπολέμων καὶ τῶν οὐδετέρων τῶν κάτωθι ὅρων ἀπαραιτήτων διὰ τὴν ἐξασφάλισιν διαρκοῦς εἰρήνης: α) Ἄμεσος ἐκκένωσις τῶν κατειλημμένων ὑπὸ τῶν διαφόρων στρατῶν χωρῶν. β) Καταγγελία ὅλων τῶν μυστικῶν συνθηκῶν καὶ κατάργησις τῆς μυστικῆς διπλωματίας. γ) Κατάργησις τῆς ὑποχρεωτικῆς στρατιωτικῆς θητείας καὶ ἀντικατάστασις τῶν μονίμων στρατῶν διὰ πολιτοφυλακῶν. δ) Ἄμεσος ἀποστράτευσις καὶ γενικὸς ἀφοπλισμὸς καὶ κατεδάφισις ὅλων τῶν φρουρίων καὶ ὀχυρώσεων. ε) Διεθνοποίησις ὅλων τῶν θαλασσῶν καὶ ἄνοιγμα ὅλων τῶν στενῶν. στ) Διεθνοποίησις τῶν ἐργοστασίων καὶ λοιπῶν ἐγκαταστάσεων πολεμικῶν εἰδῶν καὶ χρησιμοποίησις αὐτῶν εἰς παραγωγικοὺς σκοπούς. ζ) Ἀποκατάστασις ὅλων τῶν ἐθνῶν μικρῶν καὶ μεγάλων μὲ πλῆρες δικαίωμα ν' ἀποφασίζουν περὶ τοῦ συστήματος τῆς διοικήσεως των. η) Λύσις ὅλων τῶν ἐκκρεμῶν ἐθνικῶν καὶ ἐδαφικῶν ζητημάτων διὰ δημοψηφίσματος τῶν ἐνδιαφερομένων πληθυσμῶν ἄνευ οὐδεμιᾶς ξενικῆς ἐπεμβάσεως ἤ ἐπιρροῆς. θ) Λύσις τοῦ ἀποικιακοῦ ζητήματος κατὰ τοὺς ἄνω ὅρους.

3) Κατάργησις τῶν τωρινῶν συμμαχιῶν καὶ ἄμεσος σχηματισμὸς τῆς Κοινωνίας τῶν ἐθνῶν πρὸς ἐξασφάλισιν τῆς ἀνεξαρτησίας ἁπάντων.

4) Διεθνὴς τελεωνειακὴ ἕνωσις καὶ διεθνὲς κοινοβούλιον ὡς πολιτικὴ καὶ οἰκονομικὴ βάσις τῆς Κοινωνίας τῶν ἐθνῶν.

Πρὸς πραγματοποίησιν τῶν ἀνωτέρω ὅρων τὸ Σοσιαλιοτικὸν Ἐργατικὸν Κόμμα τῆς Ἑλλάδος κρίνει ἀναγκαίαν καὶ ἐπείγουσαν τὴν σύγκλησιν διεθνοῦς σοσιαλιστικοῦ συνεδρίου οὗ αἱ ἀποφάσεις νὰ εἶναι ὑποχρεωτικαὶ δι’ ὅλα τὰ ἐργατικὰ κόμματα.

Β α λ κ α ν ι κ ὰ  ζ η τ ή μ α τ α. — Πρὸς ἐπίλυσιν τῶν ἐκκρεμῶν ζητημάτων ἃ ἐνδιαφέρουν τὴν Βαλκανικὴν καὶ εἰδικῶς τὴν χώραν μας τὸ συνέδριον προτείνει: 1) Τὴν παροχὴν πλήρους ἐλευθερίας εἰς τούς πληθυσμοὺς τῶν νήσων Κύπρου, Ἰμβρου, Λήμνου, Τενέδου, Σαμοθράκης καὶ Δωδεκανήσων καὶ Καστελόριζου καθὼς καὶ τῆς Β. Ἠπείρου νὰ καθορίζουν τὴν τύχην των. 2) Πλῆρες δικαίωμα παλινοστήσεως καὶ ἀποζημιώσεως (διὰ καταστροφάς τὰς ὁποίας ὑπέστησαν) διὰ τοὺς βίαια ἐκδιωχθέντας διαφόρους προσφυγικοὺς πληθυσμοὺς τῶν βαλκανικῶν χωρῶν καὶ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἀνεξαρτήτως φυλῆς, εἰς τούς ὁποίους νὰ παρασχεθοῦν καὶ τὰ μέσα ἐπιστροφῆς. 3) Τὸ σημερινὸν κράτος νὰ μεταβληθῆ εἰς μίαν ὁμοσπονδίαν ἀποτελουμένην ἐξ αὐτονόμων βιλαετίων δημοκρατικῶς ὀργανωμένων ὥστε αἱ ἐθνικότητες τῆς Ἀνατολῆς νὰ λάβουν αὐτόνομον βίον καὶ οὕτω εἰσέλθουν εἰς τὴν Βαλκανικὴν δημοκρατικὴν ὁμοσπονδίαν. 4) Ὡς πρὸς τὰ ἄλλα βαλκανικὰ προβλήματα τὸ συνέδριον προτείνει τὰ ἀκόλουθα:

Ψήφισμα περὶ τῆς ἱδρύσεως Βαλκανικῆς δημοκρατικῆς ὁμοσπονδίας.

Τὸ ἰδρυτικὸν σννέδριον τοῦ Σοσιαλιστικοῦ Ἐργατικοῦ Κὸμματος τῆς Ἑλλάδος συνελθὸν ἐν Πειραιεῖ ἀπὸ 4-10 Νοεμβρίου ἐ.ἔ. λαβὸν ὑπ' ὄψιν:

Ὅτι ἡ πάλη τῶν τάξεων ἡ διεξαγόμενη ὑπὸ τοῦ προλεταριάτου τῆς Βαλκανικῆς δυσχεραίνεται συνεπείᾳ τῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς τῆς ἀστικῆς τάξεως τῶν Βαλκανίων καὶ τῶν Μ. Δυνάμεων.

Ὅτι ἡ οἰκονομική, πολιτικὴ καὶ κοινωνικὴ πρόοδος τῶν βαλκανικῶν χωρῶν ἐμποδίζεται ἀπὸ τὰς κνριάρχους τάξεις πού θέλουν ἑκάστη τὴν πολιτικὴν ἡγεμονίαν ἐπὶ ζημίᾳ τοῦ γείτονος ἀπογυμνουμένου τῶν ἐδαφῶν του.

Ὅτι εἰς αὐτὴν τὴν αἰτίαν τῆς ἀντιδραστικῆς πολιτικῆς ἐσωτερικῆς ἀφορμῆς προστίθεται μία αἰτία ἐξωτερικῆς ἀφορμῆς, δηλ. ἡ ἰμπεριαλιστικὴ πολιτικὴ τῶν Μ. Δυνάμεων εἰς τὰ Βαλκάνια πού εἶναι γι' αὐτὲς ἕνα ἔδαφος ἐπιθυμητὸν ἐξ αἰτίας τοῦ πλούτου των καὶ τῆς γεωγραφικῆς των θέσεως.

Ὅτι ἡ πολιτικὴ τῆς ἐπιρροῆς καὶ τῆς κατακτήσεως τῶν Μ. Δυνάμεων διευκολύνεται ἐκ τῆς διαιρέσεως τῆς βαλκανικῆς χερσονήσου εἰς πολλὰ μικρὰ κράτη μεταμορφούμενα εἰς πολιτικοὺς πελάτας τῶν Μ. Δυνάμεων πού ἐκμεταλλεύονται τὰς ἐπιθυμίας ἡγεμονίας καὶ τὰ κάνουν τυφλὰ των ὄργανα.

Ὅτι αἰ δυναστεῖαι καὶ τὰ μοναρχικὰ συστήματα βοηθοῦν εἰς τὴν ἀνάπτυξιν ἰδιοτελοῦς ἐθνικισμοῦ πολιτικῶν μηχανορραφιῶν καὶ γίνονται τὸ στήριγμα τοῦ μιλιταριστικοῦ παράγοντος.

Ὅτι ἡ κοινωνικὴ ἀνάπτυξις, ἡ ἀνεξαρτησία καὶ αὐτὴ ἡ ὕπαρξις τῶν βαλκανικῶν λαῶν θὰ κινδυνεύουν ἐὰν δὲν ἑνώσουν τὰς δυνάμεις καὶ τὰ μέσα των εἰς κοινὸν σκοπὸν ἀμύνης, προόδου καὶ πολιτισμοῦ.

Ὅτι τὰ γεγονότα ἀπέδειξαν ὅτι ἕνεκα τοῦ ἀναμίκτου τῆς συστάσεως τῶν πληθυσμῶν ὁ καθορισμὸς ἐθνολογικῶν συνόρων εἶναι ἀδύνατος καὶ ὅτι ἡ πείῖρα ἀπέδειξε ὅτι τὰ ὅπλα δὲν δύνανται νὰ λύσουν τὰ ζητήματα ἀλλ' ἀπεναντίας περιπλέκουν ταῦτα, τὸ δὲ σύστημα τῆς ἰσορροπίας μόνον ἰμπεριαλιστικοὺς σκοποὺς ὑποκρύπτει.

Τὸ ἑλληνικὸν Σοσιαλιστικὸν ἐργατικὸν κόμμα κρὶνεἰ ὅτι τὸ καθῆκον τῶν σοσιαλιστικῶν κομμάτων τῆς Βαλκανικῆς εἶναι: 1) Νὰ πολεμήσουν κάθε ἰμπεριαλιστικὴν ἀξίωσιν τῶν κυβερνήσεων των εἰς τὸν διακανονισμὸν τῶν ἐκκρεμῶν ζητημάτων καθόσον αὐτὰ δύνανται νὰ ἀναζωογονήσουν τὰ μίση καὶ νὰ διατηρήσουν τὴν δυσπιστίαν καί νὰ γίνουν ἀφορμὴ μελλόντων πολέμων. 2) Νὰ πολεμήσουν πᾶσαν συμμαχίαν τῶν βαλκανικῶν λαῶν ἐποφθαλμιοῦσαν τὰ δικαιώματα καὶ τὴν ἐλευθερίαν  ἄλλων βαλκανικῶν λαῶν καὶ ἤτις, μακρὰν τοῦ νὰ ἐπιφέρη τὴν ἕνωσιν καὶ συμφιλίωσιν προκαλεῖ καταστροφάς καὶ χωρὶς νὰ παραδέχεται ἐδαφικὸς μεταβολάς ὡς μέσον λύσεως τοῦ βαλκανικοῦ προβλήματος, διακηρύττει ὅτι ὁ μόνος τρόπος ἑνώσεως μεταξὺ τῶν βαλκανικῶν λαῶν δυνάμενος νὰ ἐξασφαλίσῃ τὴν συνεννόησιν καὶ διαρκῆ εἰρήνην εἶναι ἡ Βαλκανικὴ δημοκρατικὴ ὁμοσπονδία, στηριζομένη ἐπὶ θεσμῶν ἐντελῶς δημοκρατικῶν ἐγγυουμένη, τὴν πλήρη καὶ πραγματικὴν πολιτικήν, ἐθνικήν καὶ γλωσσικὴν ἐλευθερίαν ὅλων τῶν ἐθνοτήτων ἄνευ διακρίσεως φυλῆς καὶ θρησκεύματος καὶ ἔχουσα ὡς κοινὸν νομοθετικὸν ὄργανον ἐκτός τῆς κατὰ τόπους βουλῆς, μίαν βουλὴν ἐκλεγόμενην διὰ τῆς καθολικῆς ἴσης καὶ ἀμέσου ψηφοφορίας μὲ ἀναλογικὴν ἀντιπροσωπείαν καὶ αὐτοδιοίκησιν καὶ ἔχουσαν ὡς μέσον ἀμύνης τὴν πολιτοφυλακήν.

Διὰ τὴν πραγματοποίηση τῶν ἀνωτέρω τὸ συνέδριον προτείνει ὡς πρῶτον βῆμα τὴν ἄμεσον ταχυδρομικήν, τηλεγραφικὴν καὶ τελωνειακὴν ἕνωσιν, πολιτικὴν καὶ οἰκονομικὴν συμμαχίαν τῶν βαλκανικῶν κρατῶν κατὰ πάσης ξενικῆς ἐπεμβάσεως ἤ ἐπιρροῆς καὶ ζητεῖ τὴν σύγκλησιν παμβαλκανικοῦ σοσιαλιστικοῦ ἐργατικοῦ συνεδρίου πρὸς συνεννόησιν τῶν ἐργατικῶν τάξεων τῆς Βαλκανικῆς δι' ἀνάληψιν κοινῆς ὑποχρεωτικῆς δράσεως καὶ ὑπὲρ τῆς ἐπανιδρύσεως τοῦ παμβαλκανικοῦ σοσιαλιστικοῦ γραφείου.

ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΤΗΣ ΜΕΙΟΨΗΦΙΑΣ

Αἱ γνῶμαι μας ἐπὶ ὅλων τῶν σημερινῶν προβλημάτων θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι περίπου αἱ ἑξῆς:

Νὰ λυθοῦν τὰ εὐρωπαϊκὰ προβλήματα, ὡς τῆς Ἀλσατίας, τῆς Πολωνίας, τῆς Τεργέστης κλπ. σύμφωνα μὲ τὸ πρόγραμμα τοῦ Οὐῒλσων τὸ ὁποῖον υἱοθέτησαν εἰς τὰ κυριότερα σημεῖα του οἱ ἐργάται τῆς Εὐρώπης. Ἔτσι θὰ ἔχωμεν τὴν αὐτὴν γνώμην μὲ τὰ ὑπομνήματα τῶν ἐργατῶν τῶν ἄλλων χωρῶν εἰς ζητήματα τὰ ὁποῖα μᾶς εἶναι περίπου ἄγνωστα ἐν ταῖς λεπτομερείαις αὐτῶν. Γνῶσται ὅμως οἱ ἕλληνες ἐργάτες τῶν πραγμάτων τῆς Βαλκανικῆς καὶ τῆς ἀνατολικῆς Μεσογείου εἶναι οἱ ἐνδεδειγμένοι νὰ ἐκφέρουν μαζὺ μὲ τοὺς ἄλλους ἐργάτες τοῦ Αἵμου σαφῆ γνώμην γιὰ ὅ,τι ἀφορᾷ τὰ βαλκανικὰ ζητήματα. Ἑπομένως ἐν ὀλίγοις θὰ ἔχωμεν τὴν ἀκόλουθον διαρρύθμισιν:

α) Ἡ εὐρωπαϊκὴ Τουρκία ν' αὐτονομηθῆ εἰς μίαν δημοκρατίαν μὲ ἐσωτερικὸν ἔδαφος (χίντερλαντ) ἐπὶ τῆς μίας καὶ τῆς ἄλλης πλευρᾶς τοῦ Μαρμαρᾶ. Τὰ Στενὰ διεθνοποιούμενα καθὼς καὶ ἡ αὐτόνομος δημοκρατία τοῦ Μαρμαρᾶ νὰ εἶναι ὑπὸ τὴν ἐγγύησιν τῆς Κοινωνίας τῶν ἐθνῶν. β) Ἡ τωρινὴ βουλγαρικὴ Θράκη νὰ προσαρτηθῆ εἰς τὴν αὐτόνομον δημοκρατίαν τοῦ Μαρμαρᾶ. γ) Ἡ Ἑλλὰς νὰ μὴ προβάλῃ οὐδέποτε ἀξιώσεις ἐπὶ τῆς ἑλληνικῆς περιοχῆς τοῦ Μουαστηρίου,διὰ ν' ἀναγνωρίσουν καὶ οἱ σέρβοι ὁριστικῶς πλέον τὴν ἑλληνικότητα τῆς Θεσσαλονίκης. δ) Νὰ συσταθῆ ἀνεξάρτητον μωαμεθανικὸν ἀλβανικόν κράτος μακρὰν πάσης αὐστριακῆς, σερβικῆς, ἰταλικῆς καὶ ἑλληνικῆς ἐπιδράσεως. ε) Ν' ἀποσυρθῆ ἡ Ἰταλία ἀπὸ τὴν περιοχὴν Αὐλῶνος, ἡ ὁποία νὰ ἐπιδικασθῆ εἰς τὴν Ἀλβανίαν πλὴν τῆς Β. Ἠπείρου ἐπιδικαζόμενης εἰς τὴν Ἑλλάδα. στ) Νὰ ὑποστηρίξωμεν τὰ δίκαια τῶν ρουμάνων ἐν Δομβρουτσᾷ  καὶ Τρασυλβανίᾳ, τῶν σέρβων ἐν Βοσνίᾳ καὶ Ἐρζεγοβίνῃ. Οἱ γιουγκοσλάβοι ν' ἀποτελέσουν ἰδιαιτέραν ἀνεξάρτητον πολιτείαν, ἡ δὲ Βεσσαραβία, ἀνεξάρτητος καὶ αὐτή, νὰ ἀποτελῆ τμῆμα τῆς μαξιμαλιστικῆς πολιτείας τῶν σοβιέτ. Ἔτσι ν' ἀποφύγουμε τὴν ὑπερβολικὴν μεγένθυσιν τῆς Σερβίας καὶ Ρουμανίας εἰς βάρος τῶν ἄλλων βαλκανικῶν χωρῶν.  ζ) Νὰ ζητήσωμεν μίαν παμβαλκανικὴν δημοκρατικὴν ὁμοσπονδίαν. η) Ἐν Ἀσίᾳ οἱ νομοὶ Σμύρνης, Ἀϊδινίου μὲ σύνορα πρὸς βορρᾶν τὴν αὐτόνομον πολιτείαν τοῦ Μαρμαρᾶ, πρὸς ἀνατολάς καὶ πρὸς νότον τὸ ἀσιατικὸν τουρκικὸν κράτος νὰ ἐπιδικασθοῦν εἰς τὴν Ἑλλάδα. θ) Νὰ παύση ἡ Ἰταλία νὰ ἔχη ἀξιώσεις ἐπὶ τοῦ νομοῦ Ἀτταλείας ὁ ὁποῖος νὰ δοθῆ εἰς τοὺς τούρκους ὡς ἡ μόνη διέξοδος πρὸς τὴν θάλασσαν. ι) Τὰ Δωδεκάνησα νὰ ἐπιστραφοῦν εἰς τὴν Ἑλλάδα. ια) Ἡ Συρία μὲ σύνορα πρὸς βορρᾶν καὶ πρὸς ἀνατολάς τὸ τουρκικὸν κράτος, πρὸς νότον τὴν ἰουδαϊκὴν δημοκρατίαν, νὰ ἐπικασθῆ εἰς τὴν γαλλίαν. ιβ) Οἱ παλαιοὶ τόποι τῆς Ἱερουσαλὴμ ν' ἀποτελέσουν ἀνεξάρτητον ἰουδαϊκὴν δημοκρατίαν. ιγ) Ἡ νότιος Παλαιστίνη νὰ ἐπιδικασθῆ εἰς τους ἂγγλους. ιδ) Τὰ ἀσιατικὰ παράλια τοῦ Εὐξείνου Πόντου ν' ἀποτελέσουν μίαν ἀνεξάρτητον δημοκρατίαν τοῦ Πόντου μὲ σύνορα πρὸς δυσμάς τὴν αὐτόνομον πολιτείαν τοῦ Μαρμαρᾶ, πρὸς ἀνατολάς τὴν Ρωσίαν τῶν σοβιέτ, πρὸς νότον τὴν Τουρκίαν καὶ τὴν Ἀρμενίαν.  ιε) εἰς τὸ ἐσωτερικόν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καὶ εἰς τὰς ἀρμενικάς περιοχὰς νὰ συσταθῆ ἀνεξάρτητος Ἀρμενικὴ δημοκρατία. ιστ) Οἱ Τοῦρκοι νὰ περιορισθοῦν εἰς ἐλεύθερον κράτος εἰς τὸ κέντρον τῆς Μ. Ἀσίας μὲ ἐλευθέραν διέξοδον πρὸς τὴν θάλασσαν τοὺς λιμένας Ἀλεξανδρέττας Ἀτταλείας.

Οἱ ἐργασίες τοῦ συνεδρίου ἔκλεισαν:

• μὲ τὴν ἀνακήρυξη τοῦ « Ἐργατικοῦ Ἀγῶνα» σὰν ἐπίσημου ὀργάνου τοῦ κόμματος καὶ τὴν ἐκλογὴ τοῦ Δ. Λιγδόπουλου σὰ διευθυντῆ του.

•μὲ τὴν ἐκλογὴ 5ετοϋς κεντρικῆς Ἐπιτροπῆς: Νικόλαος Δημητρᾶτος (γραμματέας), Ἄριστος Ἀρβανίτης, Δημοσθένης Λιγδόπουλος, Σταμάτης Κόκκινος, Μιχάλης Σιδέρης. (Δηλαδὴ ὅλα τὰ μέλη τῆς ὀργανωτικῆς ἐπιτροπῆς πλὴν τοῦ Μπεναρόγια - ἀντὶ γι' αὐτὸν βγῆκε ὁ Μ. Σιδέρης).

•μὲ τὴν ἐκλογὴ Ἐξελεγκτικῆς Ἐπιτροπῆς: Σπύρος Κομιώτης, Ἀβραὰμ Μπεναρόγιας, Γιώργης Πισπινῆς.

•μὲ τὴν ἐκλογὴ Ἐπόπτη Νεολαιῶν: Φράντς Τζουλάτι. Λεπτομέρεια: ὁ Βενιζέλος ἔδωσε ἄδεια γιὰ τὴ διεξαγωγὴ τοῦ συνεδρίου, ἀλλὰ κράτησε τὸ δικαίωμα τῆς λογοκρισίας: Χρειάστηκαν ἔκτοτε διαβήματα γιὰ νὰ καταστεῖ δυνατὴ ἡ δημοσίευση μεγάλου μέρους τῶν πρακτικῶν στὶς ἐφημερίδες -βασικὰ στὸ «Ριζοσπάστη».

Καὶ κάτι ἀκόμα: ἡ ἀστυνομία ἔστειλε τυπικὰ νὰ παρακολουθεῖ τὸ συνέδριο (καὶ τοὺς συνέδρους) ἕναν ἡλικιωμένο ἀνθυπομοίραρχο, ὁ ὁποῖος «διατρέχει τὸν κίνδυνον ἀκούοντας διαρκῶς τὸ σοσιαλιστικὸν κήρυγμα  νὰ  ἀλλάξῃ  κεφάλι  τώρα  στὰ  γεράματα»! («Βαλκανικὸς Ταχυδρόμος»).

•

Ἕνα μήνα μετὰ τὸ συνέδριο, κι ἀφοῦ ἔχουν δοθεῖ στὴ δημοσιότητα τὰ βασικὰ κείμενα, γίνονται οἱ πρῶτες δημόσιες συγκεντρώσεις τοῦ ΣΕΚΕ σ' ὅλη τὴν Ἑλλάδα.

Στὴν Ἀθήνα ἡ συγκέντρωση ἔγινε στὸ θέατρο «Διονύσια» (πλατεία Συντάγματος) καὶ ὅπως γράφει ὁ Μπεναρόγιας

«συνέρρευσε μέγα πλῆθος ἐργατικοῦ καὶ διανοούμενου κόσμου ἴνα ἀκούσῃ, διά πρώτην φορὰν τὸ νέον πολιτικὸν Εὐαγγέλιον τῆς ἐργατικῆς τάξης. Πανταχόθεν ἐξεδηλοῦτο ἐνθουσιασμός. Τὸ μέλλον τοῦ κόμματος ἐπρομηνύετο λαμπρόν. Αἱ ἐργατικαί μάζαι ἀμέσως ἐστράφησαν πρὸς αὐτὸ καὶ παρηκολούθησαν τὴν ἐξέλιξίν του».

Πηγές: Ριζοσπάστης και «ΚΚΕ. Προγραμματικά Ντοκουμέντα», εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα