Η "φαντασίωση" της Βαϊμάρης

[…] το 1918, η ισχύουσα κατάσταση, παρότι καταστροφική, όχι μόνο διασφάλισε τη σταθερότητα του φυσικού και ιστορικού πλαισίου (από υλική άποψη η Γερ,ανία ήταν σχεδόν ανέπαφη), αλλά κι έφερε στο επίκεντρο του στοχασμού και της ευαισθησίας τα γεγονότα της αυτοκαταστροφής και της συνέχειας του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Η διατήρηση του εθνικού συστήματος και των ακαδημαϊκών και λογοτεχνικών συμβάσεων επέτρεψε την εμφάνιση ενός μεταφυσικού-ποιητικού λόγου για το χάος.

Από τα σπλάχνα αυτού του μεταφυσικού-ποιητικού λόγου ξεπήδησε μια ομάδα βιβλίων διαφορετικών από όλα είχαν γραφτεί μέχρι τότε στην ιστορία της δυτικής σκέψης και του δυτικού συναισθήματος. Ανάμεσα στο 1918 και το 1927, μέσα σε 9 μόλις χρόνια, εμφανίζονται στη Γερμανία μισή ντουζίνα βιβλία, που είναι κάτι παραπάνω από βιβλία, τόσο ως προς τις διαστάσεις όσο και ως προς το περιεχόμενο τους. Το 1918 εκδίδονται «Το Πνεύμα της Ουτοπίας» του Ερνστ Μπλοχ και «Η Παρακμή της Δύσης» του Όσβαλντ Σπένγκλερ. Το 1919 η «Προς Ρωμαίους Επιστολή» του Καρλ Μπαρθ. Ακολουθεί το 1921 «Το Άστρο της Λύτρωσης» του Φραντς Ρόζεντσβάιχ. Το 1927 το «Είναι και Χρόνος» του Μάρτιν Χάιντεγκερ. Ένα από τα δυσχερέστερα ερωτήματα είναι το αν ο 6^ος τίτλος αποτελεί μέρος του συνόλου και, αν ναι, με ποιόν τρόπο: «Ο Αγών μου» δημοσιεύεται σε 2 τόμους ανάμεσα στο 1925 και 1927.

Από την εισαγωγή του Τζ. Στάινερ στο «Χάιντεγκερ»

Δηλ. ένα μαρξιστικό (Το Πνεύμα τη ς Ουτοπίας), ένα αντιδραστικό (Η Παρακμή της Δύσης), ένα θεολογικοδογματικό (Προς Ρωμαίους Επιστολή), ένα αναρχοκομμουνιστικοθεολογικό (Το Άστρο της Λύτρωσης), ένα ολοκληρωτικά ασαφές και μπουρδουκλωτικό  (Είναι και Χρόνος), και ένα εξαιρετικά σαφές και στοχευμένο (Ο Αγών μου)

Και, σε επίπεδο μυθοπλασίας, που ίσως λέει πιο πολλά (και σίγουρα πιο καλά), ο «Ντέμιαν» (1919), οι «Κλάιν και Βάγκνερ» (1919), ο «Σιντάρτα» (1922), ο «Λύκος της στέπας» (1927) και «Νάρκισος και Χρυσόστομος» (1930) του Ε Έσε, το «Μαγικό Βουνό» και ο  «Ιωσήφ και οι Αδελφοί Αυτού» του Τ Μαν, η Berlin Alexanderplatz (1930) του Α Ντέμπλιν

Και πάνω από όλα το «Για μια κριτική της βίας» (1921) του Β Μπένγιαμιν

 

Τώρα στους Μετα Κανονικούς καιρούς (το μεταμοντέρνοι καιροί, αν είχε κάποιο νόημα, είναι, πλέον, αναχρονισμός), μια μη-κανονική χώρα όπως η Ελλάδα ( με την έννοια ότι καταφάσκει ολοκληρωτικά στον πλούτο της δύσης αλλά αρνείται (εξίσου ολοκληρωτικά;) τον αυστηρό βαθμονόμο αυτής της κουλτούρας και φαντασιώνεται (με την αρνητική εκδοχή της φαντασίωσης) πώς πορεύεται; Η ιστορία λέει με δάνεια, ο Τσίπρας με περηφάνια.. Για να δούμε…

To Νόμπελ των Μπακουτσέτουλων

Όπως ίσως θυμάστε, το 2008, η αυτής μεγαλειότητα βασίλισσα Ελισάβετ η Βου, εγκαινιάζοντας ένα νέο κτίριο στην London School of Economics και μιλώντας για την ήδη εκδηλωθείσα κρίση, μάλωσε τους οικονομολόγους υπηκόους της λέγοντας τους σε αυστηρό ύφος «μα κανείς σας δεν την είδε που ερχόταν;». Και σωστά. Γιατί αν τις κρίσεις δεν τις θέλουμε δυο φορές εμείς οι κάθε λογής υπήκοοι αφού μας δυσκολεύουν τη ζωή, δεν τις θέλουν εκατό φορές οι άρχοντες γιατί…γιατί ποτέ δεν ξέρεις τί ξημερώνει…

Η εφαρμογή επιστημονικών μεθόδων σε πολύπλοκα συστήματα μεγάλης κλίμακας κοινωνικής υφής όπως η οικονομική συμπεριφορά είναι μάλλον αδύνατη. Επομένως, οι παίκτες που εντρυφούν στο πεδίο, όσο κι αν δεν το θέλουν, όταν είναι να πάρουν την απόφαση για το τελικό συμπέρασμα, καταφεύγουν στο ιδεολογικό οπλοστάσιο. Στα υπάρχοντα πλαίσια του αστικού πολιτισμού (ή έστω στη μαζικά καταναλωτική μαζική δημοκρατία όπως έβλεπε ο Κονδύλης τον παρηκμασμένο αστικό πολιτισμό) αυτό που έχει σημασία είναι η διατήρηση του ανταγωνιστικού και κερδοφόρου συστήματος. Τα Οικονομικά ξεκίνησαν την καριέρα τους με τον Adam Smith ως τμήμα της Ηθικής Φιλοσοφίας και, ότι και να κάνουν οι παίκτες, όσα και να δανειστούν από τις θετικές επιστήμες, παραμένουν τυπική Ηθική Φιλοσοφία (ακόμα και το Κεφάλαιο ως ηθικό ανάγνωσμα εξακολουθεί και συνταράσσει). Ο πιο ισχυρός οικονομολόγος του κόσμου, Ben Bernanke της FED, ξεφτιλίστηκε όταν ισχυριζόταν πως δεν ήταν τόσο ότι τα μαθηματικά μοντέλα πάνω στα οποία βασίζονταν η οικονομική ανάλυση και πολιτική ήταν «άσχετα ή, τουλάχιστον, σημαντικώς ελαττωματικά.»  Το πρόβλημα, κατά αυτόν,  είχε μάλλον να κάνει με την έκρηξη της φούσκας και τα συνεπακόλουθα γεγονότα της κρίσης που δεν είχαν ληφθεί υπόψη στις υποθέσεις κατά το σχεδιασμό των μοντέλων και επομένως δεν μπορούσαν να εξηγηθούν από αυτά. Όπως σωστά παρατηρήθηκε είναι σαν ένας μετεωρολόγος που έχει κατασκευάσει ένα μοντέλο που προβλέπει συνεχόμενες ηλιόλουστες μέρες, περιστασιακά μόνο διακοπτόμενες από λίγες βροχές, όταν έρθει η μεγάλη μπόρα να υπερασπίζεται το μοντέλο του λέγοντας ότι ποτέ δεν ισχυρίστηκε ότι το μοντέλο του μπορεί να προβλέψει την πιθανότητα να συμβούν τέτοια απίθανα και απρόβλεπτα γεγονότα. Αλλά, ως γνωστόν, η ξεφτίλα, η υποκρισία, η ρεμούλα και όλα τα συνώνυμα τους αποτελούν κύτταρα της αστικής τάξης. Οπότε, πρόβλημα ουδέν.

Σε 3 μέρες λοιπόν, οι σουηδοί σοφοί θα μας υποδείξουν τον φετινό γκουρού. Αξίζει μια ματιά στην πρόσφατη ιστορία, ας πούμε μετά το 1976, χρονιά που βραβεύτηκε ο μουτζαχεντίν του νεοφιλελευθερισμού Milton Friedman. Στα 35 χρόνια που μεσολάβησαν (ως το 2011), βραβεύτηκαν 59 οικονομολόγοι. Αν κάνουμε έναν (έστω χονδροειδή σε ορισμένες περιπτώσεις) διαχωρισμό αυτών σε νεοφιλελεύθερους/νεοκλασσικούς/μονεταριστές και σε νεοκεϋνσιανιστές, έχουμε: 58% (34/59) από τους πρώτους και 42% (25/59) από τους δεύτερους. Το αυξημένο ποσοστό των μονεταριστών οφείλεται στην επικυριαρχία τους κατά τη δεκαετία 1986-1995 (9 στα 10). Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια σαφής στροφή στον Κέυνς. Οι αυριανοί υποψήφιοι είναι κριτικοί έναντι του επικυρίαρχου φιλελευθερισμού (Sir Anthony B. Atkinson μαζί με τον Angus S. Deaton, ο Stephen A. Ross και ο Robert J. Shiller.). Αν και ο Κέυνς (και οι ακόλουθοί) δεν ήταν σε καμιά περίπτωση σοσιαλιστής (άλλωστε ότι έκανε το έκανε για να σώσει τον καπιταλισμό από το μισητό κομμουνισμό εκείνα τα δύσκολα χρόνια), οι δημόσιες δαπάνες οδηγούν σε πιο ωραία ζωή. Φυσικά, σε όλον τον κόσμο, το πολιτικό προσωπικό, υπόδουλο των εταιριών, δεν λέει να παρεκκλίνει από το φιλελεύθερο δόγμα. Το τελευταίο δεν αποτελεί εργαλείο ανάπτυξης αλλά συγκεκριμένη απλή στρατηγική καταλήστευσης του νότου (και σε περιφερειακό και σε παγκόσμιο επίπεδο) με ταυτόχρονη αργή συσσώρευση κεφαλαίου στον βορά.

To αυριανό νόμπελ και το χαράτσι

Σε λίγες ώρες η σουηδική ακαδημία θα ανακοινώσει το νόμπελ λογοτεχνίας και όλοι οι ενδιαφερόμενοι (είτε ως υποψήφιοι είτε ως θαυμαστές είτε ως έθνη που θα καμαρώσουν) αναμένουν με (λέμε τώρα) αγωνία. Η δόξα είναι μεγάλη (και ψιλομοιράζεται και στο έθνος που ανήκει ο νικητής) και το χρηματικό ποσό ακόμη μεγαλύτερο (και πηγαίνει σε μια μόνο τσέπη).

Αν στις επιστήμες τα πράγματα είναι λιγότερο θολά (όχι πως εκεί δεν παίζει η ρεμούλα, οι συμβιβασμοί και η ιδεολογική στρέβλωση – ειδικά στα Οικονομικά), στη λογοτεχνία μιλάμε για πραγματικό νέφος. Ας δούμε τα δεδομένα.

Το 2012 είναι υποψήφιοι 108λογοτέχνες. Πώς επιλέγησαν; Προφανώς όχι από την ακαδημία. Η τελευταία απευθύνεται σε ειδικούς κάθε χώρας και ζητάει ονόματα. Πρώτη κοιλιά του συστήματος.

Όλοι μαζί οι 108 του 2012 έχουν γράψει εκατοντάδες βιβλία – μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα, θεατρικά κ.λπ. 18 άνθρωποι καλούνται να αξιολογήσουν αυτόν τον πνευματικό όγκο. Ποιοι είναι αυτοί οι 18;

Πρώτα απ΄όλα είναι, κατά πλειοψηφία, σχεδόν ραμολιμέντα και δεν υπάρχει η επιλογή για νέο αίμα αφού, ως γνωστό, οι ακαδημαϊκοί είναι αθάνατοι όσο ζουν και για να αντικατασταθούν πρέπει να το πουν το ποίημα. Έτσι, ο μέσος όρος ηλικίας είναι τα 72 χρόνια (γηραιότερος ο 94χρονος συγγραφέας Gunnel Vallquist, νεαρότερη η 48χρονη συνάδελφός του Lotta Lotass). Αποτελούνται από 5 γυναίκες και 13 άντρες εκ των οποίων 8 πεζογράφους/ποιητές, 4 γλωσσολόγους, 4 φιλόλογους/ιστορικούς της λογοτεχίας/κριτικούς, 1 ιστορικό και 1 κριτικό τέχνης.

Είναι δυνατόν, ακόμα και οι καλύτεροι και ταχύτεροι, να αξιολογήσουν τόσα έργα; Ακόμα και με τις επαναλαμβανόμενες υποψηφιότητες για τις οποίες μπορεί να έχουν κρατήσει σημειώσεις, κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο αφού έχουν να κάνουν κα τη δουλειά τους που με τίποτε δεν θα την αφήσουν να πάει πίσω. Επομένως, τι κάνουν; Δεύτερη κοιλιά του συστήματος.

Ας την ξεπεράσουμε όμως, κι ας υποθέσουμε ότι 18 ακαδημαϊκοί δεν κλείνουν μάτι όλο το χρόνο και διαβάζουν ασταμάτητα. Πώς όμως διαβάζουν; Και πώς συγκρίνουν; Όσες γλώσσες και να μιλούν είναι δύσκολο να τις μιλούν όλες. Πώς συγκρίνουν έναν σενεγαλέζο ποιητή που τον διαβάζουν σε γερμανική μετάφραση με έναν κορεάτη μυθιστοριογράφο που τον διαβάζουν σε αγγλική μετάφραση. Και πως τους συγκρίνουν με τρανταχτά ονόματα της δύσης που έχουν πίσω τους ολόκληρες βιομηχανίες να τους στηρίζουν και να τους διαφημίζουν αλλοιώνοντας πολλές φορές το κριτικό πνεύμα και την αντίστοιχη διάθεση; Τρίτη κοιλιά του συστήματος.

Αν υποθέσουμε ότι βρίσκουν έναν μαγικό αντικειμενικό τρόπο αξιολόγησης και ακολουθώντας τον καταλήγουν ότι ο αξιότερος για το βραβείο (ας πούμε το αυριανό) είναι ο Σαλμάν Ρούσντι. Το κοινοποιούν στους πολιτικούς προϊσταμένους οι οποίοι, φοβούμενοι επανεργοποίηση του φετφά (και διαστολή του ώστε να συμπεριλάβει και σουηδικούς στόχους) τις μέρες αυτές που τα πράγματα είναι στην τσίτα με το Ιράν, τους «απαγορεύουν» την απονομή. Πόσο αμέτοχη είναι η πολιτική; Ή, καλύτερα διατυπωμένο: σε ποιό βαθμό η απόφαση δεν είναι πολιτική; (Όχι στο βαθμό που αφορά το συγγραφέα αλλά τις διεθνείς σχέσεις και συμφέροντα). Επίσης, η επιτροπή είναι πρόδηλα ευρωκεντρική (το 76% (82 από τους 108 έως το 2011 βραβευμένους) είναι ευρωπαίοι (και η Τουρκία ως ευρωπαία λογιζόμενη) – το 8% του παγκόσμιου πληθυσμού), ενίοτε αντιαμερικανική και ιδιαίτερα επιφυλακτική με Ασία και Αφρική. Τέταρτη κοιλιά του συστήματος

Επιπλέον, η ιστορία του βραβείου μας λέει ότι:

·         Στα 110 χρόνια του θεσμού (φέτος 111) βραβεύτηκαν 108 συγγραφείς. Δε δόθηκε βραβείο το 1918, το 1935 και 1940-43 ενώ 4 φορές μοιράστηκε (1904, 1917, 1966 και 1974)

·         Η μέση ηλικία των βραβευθέντων είναι τα 65 χρόνια

·         Σε μικρότερη ηλικία βραβεύτηκε ο Κίπλιγκ (το 1907, 42 ετών)

·         Σε μεγαλύτερη ηλικία βραβεύτηκαν (88 ετών)  η Λέσινγκ (2007) και  ο Βιθέντε Aλεϊξάντρε (1977)

·         Συχνότερη ηλικία τα 60 χρόνια (Γκάο Ζινγκτζιάν-2000, Μιχαήλ Αλεξάνδροβιτς Σολόχοβ, 1965, Τζον Στάιμπεκ-1962, Περ Λάγκερκβιστ-1951,  ΤΣ Ελιοτ-1948, Kαρλ Γκγιέλερουπ -1917, Χένρικ Ποντοπιντάν-1917

·         Το 1^ο βραβείο (1901) δόθηκε στο γάλλο ποιητή και φιλόσοφο Συλί Προυντόμ, το τελευταίο στο σουηδό (σσ.:της βορείου σουηδίας) ποιητή Τόμας Τρανστρέμερ

·         Τα περισσότερα βραβεία έχουν οι Γάλλοι (13) και ακολουθούν

·         Γερμανοί (10), Άγγλοι, Αμερικανοι και Σουηδοί (8), Ιταλοί (6), Πολωνοί, Ρώσοι και Ισπανοί (5), Ιρλανδοί (4), Νορβηγοί (3), Δανοί (3), Χιλιανοί, Έλληνες, Ιάπωνες, Νοτιοαφρικανοί (2) και Αυστραλοί, Αυστριακοί, Βέλγοι, Κινέζοι, Κολομβιανοί Τσέχοι, Αιγύπτιοι, Φιλανδοί, Γουατεμαλανοί, Ούγγροι, Ινδοί, Μεξικανοί, Νιγηριανοί, Περουβιανοί, Πορτογάλοι, Αγιαλουκιανοί, Ελβετοί, Τρινινταντιανοί Τούρκοι, Ουκρανοι και Κροάτες (1)

·         Βραβεύτηκαν 12 γυναίκες (11%): Χ Μίλερ-2009, Ντ Λέσινγ-2007, Ε Γέλινεκ, 2004, Β Σιμπόρσκα-1996 Τ Μόρισον-1993, Ν Γκόρντιμερ-1991, Ν Ζακς-1966, Γκ Μιστράλ-1945, Π Μπακ-1938, Σ Ούντσετ-1928, Γκ Ντελέντα-1926, Σ Λάγκερλεφ-1909.

Και από τους 108 υποψηφίους της αυριανής μέρας:

·         65 συγγραφείς ευρωπαίοι (65%), 16 αμερικανοί (15%), 27 από τον υπόλοιπο κόσμο (25%)

·         17 γυναίκες (16%)

·         Μέση ηλικία = 68 έτη, μικρότερος ο ιταλός Ρ Σαβιάνο= 33 έτη (1979), μεγαλύτερος ο Πολωνός Τ Ρόζεβιτς = 91 έτη (1921)

·         Πρώτο φαβορί ο Χ Μουρακάμι (63 ετών, 1949) odds=2/1

·         Μισο-ελληνική συμμετοχή ο Β Αλεξάκης (69 ετών, 1943) odds=100/1

 

Προσωπικά, όλα μου τα λεφτά (=1 ευρώ) στην E.L. James odds=500/1 μπας και βγάλω το χαράτσι …

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΤΟΙΜΗ ΝΑ ΕΚΡΑΓΕΙ

Σε όλον τον «ελεύθερο κόσμο», οι 100 πρώτες μέρες μιας κυβέρνησης αποτελούν κομβικό σημείο (αυτό το καθόρισαν τα ίδια τα κυβερνητικά κόμματα, μιλώντας για το πρόγραμμα των 100 πρώτων ημερών) που σηματοδοτεί τη συνέχεια (και στην προκειμένη περίπτωση και την ανέχεια). Τα δεδομένα είναι από το τελευταίο τεύχος των Επικαίρων και από την έρευνα του καθηγητή Επαμεινώνδα Πανά (σε πανελλαδικό δείγμα από 09/09-18/09/2012 – μέγεθος δείγματος 2520 άτομα άνω των 18 ετών, τυπικό σφάλμα=+/- 1,95 και σε διάστημα εμπιστοσύνης 95%).