To αυριανό νόμπελ και το χαράτσι

Σε λίγες ώρες η σουηδική ακαδημία θα ανακοινώσει το νόμπελ λογοτεχνίας και όλοι οι ενδιαφερόμενοι (είτε ως υποψήφιοι είτε ως θαυμαστές είτε ως έθνη που θα καμαρώσουν) αναμένουν με (λέμε τώρα) αγωνία. Η δόξα είναι μεγάλη (και ψιλομοιράζεται και στο έθνος που ανήκει ο νικητής) και το χρηματικό ποσό ακόμη μεγαλύτερο (και πηγαίνει σε μια μόνο τσέπη).

Αν στις επιστήμες τα πράγματα είναι λιγότερο θολά (όχι πως εκεί δεν παίζει η ρεμούλα, οι συμβιβασμοί και η ιδεολογική στρέβλωση – ειδικά στα Οικονομικά), στη λογοτεχνία μιλάμε για πραγματικό νέφος. Ας δούμε τα δεδομένα.

Το 2012 είναι υποψήφιοι 108λογοτέχνες. Πώς επιλέγησαν; Προφανώς όχι από την ακαδημία. Η τελευταία απευθύνεται σε ειδικούς κάθε χώρας και ζητάει ονόματα. Πρώτη κοιλιά του συστήματος.

Όλοι μαζί οι 108 του 2012 έχουν γράψει εκατοντάδες βιβλία – μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα, θεατρικά κ.λπ. 18 άνθρωποι καλούνται να αξιολογήσουν αυτόν τον πνευματικό όγκο. Ποιοι είναι αυτοί οι 18;

Πρώτα απ΄όλα είναι, κατά πλειοψηφία, σχεδόν ραμολιμέντα και δεν υπάρχει η επιλογή για νέο αίμα αφού, ως γνωστό, οι ακαδημαϊκοί είναι αθάνατοι όσο ζουν και για να αντικατασταθούν πρέπει να το πουν το ποίημα. Έτσι, ο μέσος όρος ηλικίας είναι τα 72 χρόνια (γηραιότερος ο 94χρονος συγγραφέας Gunnel Vallquist, νεαρότερη η 48χρονη συνάδελφός του Lotta Lotass). Αποτελούνται από 5 γυναίκες και 13 άντρες εκ των οποίων 8 πεζογράφους/ποιητές, 4 γλωσσολόγους, 4 φιλόλογους/ιστορικούς της λογοτεχίας/κριτικούς, 1 ιστορικό και 1 κριτικό τέχνης.

Είναι δυνατόν, ακόμα και οι καλύτεροι και ταχύτεροι, να αξιολογήσουν τόσα έργα; Ακόμα και με τις επαναλαμβανόμενες υποψηφιότητες για τις οποίες μπορεί να έχουν κρατήσει σημειώσεις, κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο αφού έχουν να κάνουν κα τη δουλειά τους που με τίποτε δεν θα την αφήσουν να πάει πίσω. Επομένως, τι κάνουν; Δεύτερη κοιλιά του συστήματος.

Ας την ξεπεράσουμε όμως, κι ας υποθέσουμε ότι 18 ακαδημαϊκοί δεν κλείνουν μάτι όλο το χρόνο και διαβάζουν ασταμάτητα. Πώς όμως διαβάζουν; Και πώς συγκρίνουν; Όσες γλώσσες και να μιλούν είναι δύσκολο να τις μιλούν όλες. Πώς συγκρίνουν έναν σενεγαλέζο ποιητή που τον διαβάζουν σε γερμανική μετάφραση με έναν κορεάτη μυθιστοριογράφο που τον διαβάζουν σε αγγλική μετάφραση. Και πως τους συγκρίνουν με τρανταχτά ονόματα της δύσης που έχουν πίσω τους ολόκληρες βιομηχανίες να τους στηρίζουν και να τους διαφημίζουν αλλοιώνοντας πολλές φορές το κριτικό πνεύμα και την αντίστοιχη διάθεση; Τρίτη κοιλιά του συστήματος.

Αν υποθέσουμε ότι βρίσκουν έναν μαγικό αντικειμενικό τρόπο αξιολόγησης και ακολουθώντας τον καταλήγουν ότι ο αξιότερος για το βραβείο (ας πούμε το αυριανό) είναι ο Σαλμάν Ρούσντι. Το κοινοποιούν στους πολιτικούς προϊσταμένους οι οποίοι, φοβούμενοι επανεργοποίηση του φετφά (και διαστολή του ώστε να συμπεριλάβει και σουηδικούς στόχους) τις μέρες αυτές που τα πράγματα είναι στην τσίτα με το Ιράν, τους «απαγορεύουν» την απονομή. Πόσο αμέτοχη είναι η πολιτική; Ή, καλύτερα διατυπωμένο: σε ποιό βαθμό η απόφαση δεν είναι πολιτική; (Όχι στο βαθμό που αφορά το συγγραφέα αλλά τις διεθνείς σχέσεις και συμφέροντα). Επίσης, η επιτροπή είναι πρόδηλα ευρωκεντρική (το 76% (82 από τους 108 έως το 2011 βραβευμένους) είναι ευρωπαίοι (και η Τουρκία ως ευρωπαία λογιζόμενη) – το 8% του παγκόσμιου πληθυσμού), ενίοτε αντιαμερικανική και ιδιαίτερα επιφυλακτική με Ασία και Αφρική. Τέταρτη κοιλιά του συστήματος

Επιπλέον, η ιστορία του βραβείου μας λέει ότι:

·         Στα 110 χρόνια του θεσμού (φέτος 111) βραβεύτηκαν 108 συγγραφείς. Δε δόθηκε βραβείο το 1918, το 1935 και 1940-43 ενώ 4 φορές μοιράστηκε (1904, 1917, 1966 και 1974)

·         Η μέση ηλικία των βραβευθέντων είναι τα 65 χρόνια

·         Σε μικρότερη ηλικία βραβεύτηκε ο Κίπλιγκ (το 1907, 42 ετών)

·         Σε μεγαλύτερη ηλικία βραβεύτηκαν (88 ετών)  η Λέσινγκ (2007) και  ο Βιθέντε Aλεϊξάντρε (1977)

·         Συχνότερη ηλικία τα 60 χρόνια (Γκάο Ζινγκτζιάν-2000, Μιχαήλ Αλεξάνδροβιτς Σολόχοβ, 1965, Τζον Στάιμπεκ-1962, Περ Λάγκερκβιστ-1951,  ΤΣ Ελιοτ-1948, Kαρλ Γκγιέλερουπ -1917, Χένρικ Ποντοπιντάν-1917

·         Το 1^ο βραβείο (1901) δόθηκε στο γάλλο ποιητή και φιλόσοφο Συλί Προυντόμ, το τελευταίο στο σουηδό (σσ.:της βορείου σουηδίας) ποιητή Τόμας Τρανστρέμερ

·         Τα περισσότερα βραβεία έχουν οι Γάλλοι (13) και ακολουθούν

·         Γερμανοί (10), Άγγλοι, Αμερικανοι και Σουηδοί (8), Ιταλοί (6), Πολωνοί, Ρώσοι και Ισπανοί (5), Ιρλανδοί (4), Νορβηγοί (3), Δανοί (3), Χιλιανοί, Έλληνες, Ιάπωνες, Νοτιοαφρικανοί (2) και Αυστραλοί, Αυστριακοί, Βέλγοι, Κινέζοι, Κολομβιανοί Τσέχοι, Αιγύπτιοι, Φιλανδοί, Γουατεμαλανοί, Ούγγροι, Ινδοί, Μεξικανοί, Νιγηριανοί, Περουβιανοί, Πορτογάλοι, Αγιαλουκιανοί, Ελβετοί, Τρινινταντιανοί Τούρκοι, Ουκρανοι και Κροάτες (1)

·         Βραβεύτηκαν 12 γυναίκες (11%): Χ Μίλερ-2009, Ντ Λέσινγ-2007, Ε Γέλινεκ, 2004, Β Σιμπόρσκα-1996 Τ Μόρισον-1993, Ν Γκόρντιμερ-1991, Ν Ζακς-1966, Γκ Μιστράλ-1945, Π Μπακ-1938, Σ Ούντσετ-1928, Γκ Ντελέντα-1926, Σ Λάγκερλεφ-1909.

Και από τους 108 υποψηφίους της αυριανής μέρας:

·         65 συγγραφείς ευρωπαίοι (65%), 16 αμερικανοί (15%), 27 από τον υπόλοιπο κόσμο (25%)

·         17 γυναίκες (16%)

·         Μέση ηλικία = 68 έτη, μικρότερος ο ιταλός Ρ Σαβιάνο= 33 έτη (1979), μεγαλύτερος ο Πολωνός Τ Ρόζεβιτς = 91 έτη (1921)

·         Πρώτο φαβορί ο Χ Μουρακάμι (63 ετών, 1949) odds=2/1

·         Μισο-ελληνική συμμετοχή ο Β Αλεξάκης (69 ετών, 1943) odds=100/1

 

Προσωπικά, όλα μου τα λεφτά (=1 ευρώ) στην E.L. James odds=500/1 μπας και βγάλω το χαράτσι …