ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ

 Διαβάζουμε ότι ο πρόεδρος της Bundesbank, το 44χρονο καμάρι της γερμανικής ολιγαρχίας Γενς Βάιτμαν, αναφέρεται στον Φάουστ του Γκέτε χαρακτηρίζοντας το πρόγραμμα του Μάριο ως «έργο του διαβόλου».

Η χώρα είναι σε πλήρες αδιέξοδο. Ο Μεφιστοφελής, με τη μορφή του Τρελού Γελωτοποιού, στέκεται δίπλα στον Αυτοκράτορα. Ο Αυτοκράτορας, σε απόγνωση, στρέφεται προς τον Τρελό Γελωτοποιό:

Αυτοκράτορας: Δε λές κι’ εσύ πληγή μας άλλη;

Μεφιστοφελής: Καμιά! Μη δεν κοιτάζω, τί μεγάλη σκορπάτε λάμψη Εσύ κι’ όλοι οι δικοί σου! Να λείψει η πίστη εκεί, που η θέλησή σου ορίζει στέρια κι’ έτοιμο το ασκέρι τον κάθε εχτρό μακριά να διώξει ξέρει κι’ υπάρχει καλή θέληση ενωμένη με κρίση ορθή και τόσον άξια χέρια; […]Ελλείψεις θε να βρεις σε κάθε βήμα, παντού λείπει και κάτι, εδώ το χρήμα. Δε βρίσκεται στο δρόμο, μα κι’ η γνώση μπορεί τα πιο βαθειά να ξετρυπώσει. Φλέβες βουνών, θεμέλια κάστρων, τάφοι κομμένο κρύβουν κι’ άκοπο χρυσάφι

Αυτοκράτορας: Οι ελλείψεις μας δε σβηούνε με ό, τι φτάσει. Τί χρησιμεύει αυτό το κήρυγμά σου; Το αιώνιο « πώς» και « σαν» τό ’χω χορτάσει· Μας λείπει χρήμα! Ας τόβρεις η αφεντιά σου!

Μεφιστοφελής: . Θάβρω και περισσό και με ευκολία. Μα το εύκολο όμως έχει δυσκολία. Χρυσάφι υπάρχει, η τέχνη όλη μονάχα είναι να τόβρεις. Ποιός την έχει τάχα; Στης γής μέσα τα βάθια όλοι το εβάναν. Μα η γής είναι του Ρήγα για την ώρα.

Θησαυροφύλακας: Πολύ σωστά τα λέει γι έναν Τρελό. Στο Ρήγα ανήκει η γη από καιρό.

Καγκελάριος: (Υποψιασμένος) Χρυσά του σατανά εγώ βρόχια βρίσκω σ’ αυτά, κι’ όχι σωστό πράγμα και θρήσκο.

Μεφιστοφελής: Στέκουνε γύρω κι’ απορούνε, στο θησαυρό μου δυσπιστούνε

Αυτοκράτορας: Εμπρός, τρελέ, και δεν το σκάζεις! Τίμησε τα φουσκόλογά σου, δείξε τα μέρη που μας τάζεις! Εμπρός δεν περιμένω πια!

Μεφιστοφελής:  (Θέλει να ξεφύγει και να το σκάσει. Μιλά με την μορφή του Αστρολόγου, για να αποφύγει την διαταγή του Αυτοκράτορα) Συγκράτησε τον πόθο αυτόν Αφέντη! Ας γίνει το τρελό μας, πρώτα γλέντι.

Αυτοκράτορας: (Ανακουφισμένος από τις ψεύτικες υποσχέσεις του Μεφιστοφελή) Τότε εύθυμα ο καιρός μας ας διαβεί!

Και πέρασαν οι μέρες. Ο Μεφιστοφελής έκοψε τραπεζογραμμάτια χωρίς αντίκρισμα σε χρυσό στο θησαυροφυλάκιο του Κράτους και όλοι, μη γνωρίζοντας την απάτη, είναι ευτυχισμένοι. Ακολουθεί ένα σουρεαλιστικό ξέσπασμα του Γκέτε με κλαδιά ελιάς (στην Γερμανία!!!) με καρπούς που μιλάνε, ψαράδες, ζητιάνους, φανταστικά πρόσωπα της αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας. Οι υπάλληλοι είναι πληρωμένοι, οι λογαριασμοί εξοφλημένοι, ο κόσμος ξοδεύει χωρίς σκέψη.

Και συνεχίζει:

Μεφιστοφελής: Αφέντη, ορίζεις τώρα πια τη γη.

Αυτοκράτορας: Πoιά τύχη σέχει φέρει εδώ καλή από τις χίλιες νύχτες και τη μια;

Αυλάρχης: Ο κάθε μας λογαριασμός είναι πιά Ρήγα εξοφλημένος, των τοκογλύφων ο στρατός είναι κι’ αυτός πιά πληρωμένος

Στρατάρχης: Προκαταβλήθηκε ο μιστός, μένει στη θέση του ο στρατός.

Θησαυροφύλακας: Ρώτα εκεινούς που τόχουν κατορθώσει

Φάουστ: Στον Καγκελάρη αρμόζει να μιλήσει

Καγκελάριος: Που στα στερνά του τόσο έχει ευτυχήσει!- Ακούστε, τί μας λέει το σοβαρό τούτο το χαρτί, που το κακό το διώχνει μας φέρνει το καλό! (διαβάζει) «Καθένας, που θελήσει, ας το γνωρίζει: Κορώνες το παρόν χίλιες αξίζει. Για ενέχυρό του κείνται ασφαλισμένα στη χώρα του Ρηγός πλούτη θαμμένα. Ο θησαυρός ευτύς θα ξεθαφτεί και το κάλυμμα θα γίνει στο χαρτί».

Στο άκουσμα αυτής της ψεύτικης Βεβαίωσης ο Ρήγας μένει άναυδος. Αμέσως όλα καθαρίζουν στο μυαλό του και αντιλαμβάνεται τους λόγους της ξαφνικής ευημερίας στο Κράτος του. Μία εγκληματική απάτη είναι μπροστά του.

Αυτοκράτορας: Έγκλημα νοιώθω, απάτη τρομερή! Πώς βρέθηκε αυτού του Ρήγα η υπογραφή; Φωτιά πρέπει τον ένοχο να κάψει.

Θησαυροφύλακας: Θυμήσου, ο ίδιος το ’χες υπογράψει. Υπόγραψες κι οι μάγοι σου, που λες, εκάμανε χιλιάδες στο λεπτό σαν τη δικιά σου ευτύς υπογραφές. Για νάιδουν όλοι αμέσως το καλό, ευτύς σφραγίσαμε όλη τη σειρά. Των δέκα των πενήντα κι’ εκατό χαρτιά έχουμε ετοιμάσει μια χαρά. Δε φανταζόστε πόση αναγαλλιά νοιώθει ο λαός. Η πόλη σου, η νεκρή από τη μούχλα, τώρα ξαναζεί και μέσα στη χαρά πια κολυμπά.

Αυτοκράτορας: Και για χρυσάφι ο κόσμος το περνά; Με αυτά μισθοδοτούν στρατό κι’ Αυλή;  Αν κι’ απορώ, πολύ μ’ ευχαριστεί.

Αυλάρχης: Πέταξαν πια και πώς να μαζευτούνε. Όλα είναι τα σαράφικα ανοιχτά, αλλάζουν με χρυσάφι τα χαρτιά. Στα καπηλειά από κει και στον ψωμά. Κόβει ο ψωμάς κι’ ο ράφτης όλο ράβει, «Ζήτω του Ρήγα» λεν, το γλέντι ανάβει.

Μεφιστοφελής: Χαρτάκι αντί χρυσάφι είν’ ευκολία.

Αυτοκράτορας: Μέγα καλό χρωστώ στην αφεντιά σας κι’ άξιο μιστό να πάρετε κοπιάστε.

Κλασικός φιλελεύθερος ο φον Γκέτε, προπομπός των ήπιων (Χάγιεκ) και χαρτοκοράδων (Φριντμαν) μονεταριστών, εχθρός της δημοκρατίας και της ισότητας (Law-givers or revolutionaries who promise both equality and freedom at one and the same time are either dreamers or charlatans, Maximen und Reflexionen No. 953) δεν θα περίμενε κανείς κάτι διαφορετικό από αυτόν. Εξέχον μέλος της γερμανικής άρχουσας τάξης και του πολιτικού προσωπικού τα λέει όπως ακριβώς τα λέγανε και τα λένε σε αυτές τις παρέες.

Αν τον φανταστούμε στη σημερινή Ελλάδα να εμπνέεται από το ντόπιο πολιτικό προσωπικό για ένα έργο του, το παραγόμενο αποτέλεσμα, ας πούμε για τον Τσίπρα, δεν θα ικανοποιούσε τους πολυπληθείς, υποθέτω, θαυμαστές του που είναι και οπαδοί του ΣΥΡΙΖΑ.

When women stop reading, the novel will be dead

Ian McEwan

Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε ο βρετανός συγγραφέας μετά από το «πείραμα» που έκανε με το γιο του. Το 2007, πήγανε σε ένα λονδρέζικο πάρκο γεμάτο κόσμο και άρχισαν να δίνουν βιβλία. Μέσα σε λίγα λεπτά είχαν δώσει 30 μυθιστορήματα. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που το δέχτηκαν ήταν γυναίκες. Και μάλιστα με ενθουσιασμό. Αντίθετα οι άντρες ήταν καχύποπτοι ή δυσφορούσαν.

Το εύρημα του McEwan δεν ήταν πρωτότυπο αλλά, έτσι βαρύγδουπα και «αποκαλυπτικά» διατυπωμένο, υποδήλωνε το άγχος των επαγγελματιών για την πορεία των συγγραφικών και αναγνωστικών μελλούμενων. (Να σημειωθεί, πάντως, ότι η τελευταία έρευνα του ΝΕΑ (National Endowment for the Arts) έδειξε άνοδο στην μυθοπλαστική αναγνωσιμότητα μετά από 20 χρόνια συνεχούς πτώσης – και η άνοδος αφορούσε και τα δύο φύλα [1].)

Είναι επίσης γνωστό ότι οι άρρενες αναγνώστες προτιμούν τις βιογραφίες και τα ιστορικά βιβλία. Και το ερώτημα είναι: Γιατί;

Ήδη από το 1929 αναφέρεται ότι οι γυναίκες διαβάζουν διπλάσια από τους άνδρες και πιο γρήγορα [2]. Σύμφωνα με την ιστορική-κοινωνιολογική προσέγγιση αυτό εξηγείται με τις διαστάσεις που πήρε η διασκέδαση κατά τον ύστερο 18^ο αιώνα και τη συγκρότηση των μεσοαστικών και μεγαλοαστικών τάξεων και οικογενειών. Πιο απλά, οι άνδρες έβγαιναν έξω, ασχολούνταν με την πολιτική και τις μπίζνες και στη συνέχεια διασκέδαζαν σε παμπς, εστιατόρια, καφέ και μικρότερης ή μεγαλύτερης πολυτελείας μπουρδέλα. Οι γυναίκες έμεναν σπίτι τον περισσότερο καιρό και, δοθείσης της δυσκολίας να βρούνε γκόμενο – αν και όλο και κάποιος καλοβαλμένος υπηρέτης θα φρόντιζε να βάζει το φίδι στην τρύπα – το έριχναν το διάβασμα. Κατά την ίδια προσέγγιση, σημασία φαίνεται να έπαιζε και ο τρόπος κοινωνικοποίησης κατά την παιδική ηλικία: τα αγόρια παροτρύνονταν να κοινωνικοποιούνται μέσω δυναμικών τρόπων (παιχνίδια πολέμου κλπ) ενώ τα κορίτσια παροτρύνονταν να «κοινωνικοποιούνται» μένοντας στο σπίτι και διαβάζοντας ένα μυθιστόρημα (αυστηρά επιλεγμένο, εννοείται) μόνες ή με τη φιλενάδα τους. Υπήρχαν πατεράδες που αρνούνταν κατηγορηματικά την ανάγνωση μυθιστορημάτων από τα αγόρια τους. Κάτι τέτοιο θα ήταν ένδειξη ομοφυλοφιλίας. Στην προσέγγιση αυτή κολλάει και η θεωρία της μη-εργασίας/περισσότερου ελευθέρου χρόνου – η οποία βέβαια αφορά τις μεσοανώτερες τάξεις και όχι τις γυναίκες προλετάριες.

Σύμφωνα με την ψυχοσωματική-συνειδησιακή προσέγγιση, αυτό οφείλεται στο γυναικείο προτέρημα της γρηγορότερης ωρίμανσης-ενηλικίωσης (βιολογικής και γλωσσικής) και κατά συνέπεια σε αυξημένη αναγνωστική ικανότητα.

Αναλύοντας τις απαντήσεις 27467 ανδρών και άλλων τόσων γυναικών, ο Steven J. Tepper βρήκε ισχυρές ενδείξεις που υποστήριζαν την κοινωνιολογική προσέγγιση ενώ η ψυχοσωματική δεν έδειξε να επιβεβαιώνεται. Και το τελικό συμπέρασμα είναι ότι οι γυναίκες διαβάζουν περισσότερο από τους άνδρες (και δη μυθιστορήματα) γιατί αυτό αποτελεί μια «εξισορροπητική» δραστηριότητα εντός ενός ανδροκρατούμενου κόσμου.

Άλλες κοινωνιολογικές προσεγγίσεις που μελετούν τη μεγαλύτερη τάση των γυναικών όχι μόνο προς το διάβασμα αλλά και γενικότερα προς την κουλτούρα καταλήγουν στα ίδια, μέσες άκρες, συμπεράσματα προκρίνοντας την πρώιμη πολιτισμική κοινωνικοποίηση των γυναικών [4,5].

Θα πει κάποιος ότι κοινωνιολόγοι κάνουν τις έρευνες γι αυτό και τα αποτελέσματα. Οι φεμινίστριες μάλιστα εντοπίζουν στην ερμηνεία αυτή τη διχοτομία δημόσιου (άνδρες) – ιδιωτικού (γυναίκες) που δεν κάνει τίποτε άλλο από το αναπαράγει τα πατριαρχικά στερεότυπα [6]. Πιθανόν. Το πιθανότερο είναι να έχουμε ένα μείγμα παραγόντων-αιτίων.

Πιο κοντά στα δικά μου γούστα είναι η ψυχοβιολογική προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία, το φαινόμενο οφείλεται στο ότι οι γυναίκες έχουν περισσότερους κατοπτρικούς νευρώνες. Γενικά ο άνθρωπος έχει κατοπτρικούς νευρώνες σε μεγαλύτερη συγκέντρωση και σε περισσότερα σημεία του εγκεφάλου συγκριτικά με άλλα ζώα, όπως για παράδειγμα ο πίθηκος. Η ύπαρξη τέτοιων νευρώνων διαπιστώθηκε σε περιοχές που σχετίζονται με την κίνηση, την ομιλία, την αντίληψη, και την ικανότητα να καταλαβαίνουμε τα συναισθήματα. Και, πιθανόν, εξηγεί και την εξέλιξη του είδους [7]

[1] National Endowment for the Arts, «Reading on the Rise. A New Chapter in American Literacy», 2009. Διαθέσιμο: http://www.nea.gov/research/readingonrise.pdf . Για την περίοδο μείωσης βλ. «To Read or Not To Read. A Question of National Consequence». Διαθέσιμο: http://www.nea.gov/research/ToRead_ExecSum.pdf

[2] Gray, William S. and Ruth Monroe, 1929. The reading interests and habits of adults: A preliminary report. New York: MacMillan. Αναφέρεται στο Steven J. Tepper «Fiction reading in America:Explaining the gender gap», Poetics 27 (2007), 255-275

[3] Steven J. Tepper. ό.π. Διαθέσιμο: http://www.princeton.edu/culturalpolicy/workpap/WP06%20-%20Tepper.pdf

[4] Angele Christin, «Gender and highbrow cultural participationin the UnitedStates», Poetics 40 (2012) 423–443.

[5] Lizardo, O., «The puzzle of women’s ‘‘highbrow’’ culture consumption: integrating gender and work into Bourdieu’s class theory of taste». Poetics 34 (2006), 1–23.

[6] Ferree, Myra 1990. “Beyond separate spheres.” Journal of Marriage and Family 52: 66-84. http://csde.washington.edu/~scurran/files/readings/M%20Ferree.%20Beyond%20Separate%20Spheres.pdf

[7] Michael C. Corballis, «Mirror neurons and the evolution of language», Brain & Language 112 (2010), 25–35

Ετήσια Έκθεση 2012 : Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση

Το καλύτερο θρίλερ της χρονιάς

http://www.inegsee.gr/ereynes-meletes/ekthesh/Ethsia-Ekthesh-2012-H-ellhnikh-oikonomia-kai-h-apasxolhsh.html

ΤΟ ΤΟΥΝΕΛ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ

Vagina: A New Biography. By Naomi Wolf. Ecco; 400 pages; $27.99. Virago; £12.99. Buy from Amazon.com

Δημοσιεύτηκε στον Economist, Sep 8th 2012. (μτφ proletariates)

Για τον Σέξπηρ ήταν ένας «απεχθής, σκοτεινός, αιμοβόρος λάκκος». Για τον Χέρι Μίλερ, «αυτό το θαμνώδες αιδοίο». Αυτό το πράγμα ανάμεσα στα πόδια της γυναίκας ήταν για τους Κινέζους Ταοϊστές η «Είσοδος του Παραδείσου», το «βρωμόμουνο» ή κάτι ακόμη χειρότερο στη σύγχρονη σλάνγκ.

Κάθε όρος είναι ένα πολιτισμικό Rorschach τεστ, γράφει η Naomi Wolf, που μεταφέρει ένα μίγμα άγχους και πόθου για το γυναικείο φύλλο και δείχνει τον τρόπο που οι γυναίκες βλέπουν τους εαυτούς τους. Το πρόβλημα, υποστηρίζει στο νέο της βιβλίο «Το Αιδοίο: Μια Νέα Βιογραφία», είναι ότι δεκαετίες μετά την αποκαλούμενη σεξουαλική απελευθέρωση, «το αιδοίο δεν είναι και τόσο ελεύθερο στη Δύση όπως έχουμε την τάση να πιστεύουμε».

Πεπειραμένη προβοκάτορας, η κα. Wolf δεν αρκείται ποτέ στο να γράψει απλά ένα βιβλίο. Στόχος της είναι η επιστράτευση και η αποκάλυψη των αδικιών που σχετίζονται με τη γυναίκα και τη σύγχρονη ζωή. Έτσι στο «Αιδοίο», μια φιλόδοξη και εκτεταμένη θρηνωδία για το γυναικείο σεξουαλικό όργανο, υποστηρίζει ότι το τελευταίο είναι και «σοβαρό παρεξηγημένο» και μη σεβαστό. Για να το τεκμηριώσει, υποδεικνύει την εκτεταμένη δυσφορία των Δυτικών γυναικών του, οι οποίες διαμαρτύρονται για εξασθένηση της λίμπιντο και ανικανότητα οργασμού παρά την πληθώρα ευκαιριών. Το πρόβλημα, γράφει, δεν είναι μόνο ότι η κοινή πεποίθηση για την γυναικεία σεξουαλικότητα είναι «δραματικά αναχρονιστική» αλλά και το ότι οι ανάγκες των γυναικών είναι πολύ διαφορετικές από αυτές των ανδρών.

Το «ταξίδι» της κα. Wolf προς την καλύτερη κατανόηση του γυναικείου κορμιού, ξεκίνησε όταν ανακάλυψε κάποιο πρόβλημα με τους δικούς της οργασμούς. Ήταν ακόμη καλοί αλλά, κατά κάποιο τρόπο, είχαν λιγότερο νόημα – αναφέρει ότι έβλεπε λιγότερα χρώματα και αισθανόταν λιγότερες διαστάσεις. Έμαθε ότι το δίκτυο του γυναικείου πυελικού εδάφους είναι εξαιρετικά περίπλοκο. Πολύ περισσότερο από το αντρικό. Το κύκλωμα μυών και νεύρων που συνδέει την κλειτορίδα, το στόμιο του κόλπου και τον κυρίως κόλπο με το νωτιαίο μυελό – κι από εκεί με τον εγκέφαλο – είναι ξεχωριστό για κάθε γυναίκα. Και αυτό σημαίνει ότι οι γυναίκες ηδονίζονται με διαφορετικούς τρόπους, σε αντίθεση με τη μεγάλη αυτή ιστορία των θεωριών περί κολπικού και κλειτοριδικού οργασμού (ο κόλπος έλεγε ο Φρόιντ, η κλειτορίδα οι φεμινίστριες της δεκαετίας του 1970.

Η μόδα σήμερα είναι να υποστηρίζονται θεωρίες της ανθρώπινης συμπεριφοράς με ολίγη νευροεπιστήμη και η κα Wolf την ακολουθεί. Η νέα αυτή «επιστήμη» την οδηγεί σε μερικές επιπόλαιες αποκαλύψεις, όπως ότι «η ντοπαμίνη είναι το απόλυτο φεμινιστικό χημικό του γυναίκειου εγκεφάλου». Όταν απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια του σεξ κάνει τις γυναίκες να αισθάνονται πιο σίγουρες και δημιουργικές. Μετά από συζητήσεις που είχε με γυναικολόγους, επιστήμονες, ταντρικούς θεραπευτές και άλλες γυναίκες, κατέληξε στο ότι υπάρχει μια στενή σύνδεση μεταξύ εγκεφάλου – αιδοίου. Το «καλά δουλεμένο αιδοίο», γράφει η κα. Wolf, «είναι ένα μέσο που απελευθερώνει στο γυναικείο εγκέφαλο αυτό που χωρίς υπερβολή μπορεί να χαρακτηριστεί ως η χημική ουσία του νοήματος της ζωής».

Το βιβλίο είναι πότε διασκεδαστικό και πότε αποκρουστικό, με μια γλώσσα που τείνει προς το εκκεντρικό («Το αιδοίο μπορεί να είναι μια τρύπα. Αλλά, αν κατανοηθεί σωστά, είναι μια τρύπα με σχήμα Θεάς»). Η κα. Wolf έχει τη συνήθεια να ξεχειλώνει διάφορες θέσεις πέρα από το κρίσιμο σημείο ισχύος τους – όπως η θεωρία της, ότι οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς από τους άνδρες προς το μυστικισμό, λόγω του γεγονότος ότι παράγουν περισσότερη ντοπαμίνη κατά τη διάρκεια του σεξ. Μερικές γυναίκες μπορεί να φρικάρουν με την ιδέα ότι «εθίζονται πιο εύκολα στον έρωτα και στο καλό σεξ» από τους άντρες. Όπως και κάποιοι άνδρες μπορεί επίσης να φρικάρουν με την προτεινόμενη από την κα Wolf λύση στα προβλήματα αυτής της σεξουαλικά αγχώδους εποχής: «μια ριζική αλλαγή στον τρόπο συμπεριφοράς των ανδρών όταν βρίσκονται στο κρεβάτι με μια γυναίκα».

Υπάρχουν όμως και μερικές ιδέες που αξίζει να διασωθούν. Για τη στιγμή που ένας πολιτικός λέει παράλογα πράγματα σχετικά με τις φυσικές άμυνες της γυναίκας απέναντι στον «έννομο βιασμό», η κα Wolf προσφέρει μερικές χρήσιμες και συχνά ενοχλητικές βασικές πληροφορίες για το πως το αιδοίο έχει υπάρξει ως ιδεολογικό πεδίο μάχης μέσα στην ιστορία. Από τις πρώιμες Χριστιανικές απόψεις για «ένα ναό κτισμένο πάνω σε έναν οχετό», στις πιο πρόσφατες αναγκαστικές εξετάσεις που υποβάλλονταν οι διαδηλώτριες στην Αίγυπτο κατά την Αραβική άνοιξη, το αιδοίο υπήρξε στόχος όλων των άγαρμπων ιδεών σχετικά με τη θέση της γυναίκας στον κόσμο. Σίγουρα υπάρχει χώρος και για μερικές από τις θεωρίες της κας Wolf σχετικά με τη σημασία του ως τόπου της ηδονής.

Πώς να μαθαίνεις στο ύπνο σου

Πώς να μαθαίνεις στο ύπνο σου

Εκπαιδεύτηκαν να οσμίζονται ευχάριστες μυρωδιές ενώ κοιμόντουσαν και διατηρούσαν την αίσθηση όταν ξυπνούσαν

Mo Costandi

Πηγή: http://www.nature.com/news/how-to-learn-in-your-sleep-1.11274   (μτφ proletariates)

Είναι το όνειρο κάθε μαθητή: έρευνα που δημοσιεύτηκε σήμερα στο Nature Neuroscience έδειξε ότι μπορούμε να μαθαίνουμε εντελώς καινούργιες πληροφορίες ενώ κοιμόμαστε (1).

Η Anat Arzi και οι συνεργάτες της από το Ινστιτούτο Επιστήμης Weizmann στο Rehovot του Ισραήλ, εφάρμοσαν μια απλή μορφή εκμάθησης που ονομάζεται κλασική διαδικασία απόκτησης αντανακλαστικών (classical conditioning) για να μάθουν σε 55 άτομα να συσχετίζουν μυρωδιές με ήχους ενώ κοιμούνται.

Εξέθεσαν επανειλημμένα τους κοιμώμενους συμμετέχοντες σε ευχάριστες μυρωδιές (αποσμητικά και σαμπουάν) και δυσάρεστες (σάπιο ψάρι και κρέας) μυρωδιές, παίζοντας ένα συγκεκριμένο ήχο κάθε φορά.

Είναι γνωστό ότι ο ύπνος παίζει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της υπάρχουσας μνήμης όπως επίσης  ότι το conditioning επηρεάζει τη συμπεριφορά των ανθρώπων όταν είναι ξύπνιοι. Οι συμμετέχοντες μύριζαν δυνατά όταν άκουγαν έναν ήχο που σχετιζόταν με ευχάριστη μυρωδιά και αδύναμα όταν άκουγαν έναν ήχο που σχετιζόταν με δυσάρεστη.  

Αλλά η πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι η προσαρμογή κατά τον ύπνο διατηρείται και όταν ξυπνούσαν, κάνοντας τους να μυρίζουν είτε δυνατά είτε αδύναμα, ανάλογα με τον σχετικό ήχο – ακόμα κι όταν δεν υπήρχε μυρωδιά. Η συμμετέχοντες δεν είχαν καμιά σχετική ενημέρωση από πριν. Το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο ανεξάρτητα από τη χρονική στιγμή του κύκλου του ύπνου που γινόταν το conditioning. Οι αντιδράσεις, πάντως, ήταν πιο έντονες όταν η προσαρμογή γινόταν κατά τη διάρκεια του ύπνου γρήγορων κινήσεων των ματιών (του γνωστού ύπνου REM), που συνήθως συμβαίνει στο δεύτερο μισό του νυχτερινού ύπνου.

Η ισχύς του μαξιλαριού

Η Arzi πιστεύει ότι πιθανότατα θα μπορούσαμε να μαθαίνουμε και περισσότερο περίπλοκες πληροφορίες ενώ κοιμόμαστε. «Αυτό δε σημαίνει ότι θα βάζουμε τα μαθήματά μας κάτω από το μαξιλάρι και το πρωί θα ξέρουμε νεράκι», προσθέτει. «Υπάρχουν σίγουρα περιορισμοί στο τί μπορούμε να μάθουμε ενώ κοιμόμαστε, αλλά υποθέτω ότι θα είναι πιο περίπλοκα από αυτά που ήδη έχουμε δείξει».

Το 2009, ο Tristan Bekinschtein, ένας νευροεπιστήμονας στο Medical Research Council's Cognition and Brain Sciences Unit του Cambridge, και οι συνεργάτες του βρήκαν (2) ότι μερικοί ασθενείς με ελάχιστη επαφή με το περιβάλλον ή ακόμα και ασθενείς σε κατάσταση φυτού, μπορούν με το classical conditioning να πεταρίσουν τα βλέφαρά τους όταν τους φυσάμε αέρα στα μάτια. Οι αντιδράσεις των ασθενών θα μπορέσουν ίσως να βοηθήσουν τους κλινικούς γιατρούς να διαγιγνώσκουν τη συνολική νευρολογική κατάσταση και να προβλέπουν ποιοί από τους θα μπορέσουν να αναλάβουν. «Απομένει να αποδειχτεί αν τα νευρωνικά δίκτυα που συμμετέχουν στην ενύπνια μάθηση είναι παρόμοια με αυτά που λειτουργούν κατά τον ξύπνο», λέει ο Bekinschtein.

Τα ευρήματα της Arzi και των συνεργατών της θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα και σε περιπτώσεις ασθενών και να οδηγήσουν σε «θεραπείες ύπνου» οι οποίες θα βοηθούσαν την αντιμετώπιση καταστάσεων όπως η φοβία.

«Τώρα προσπαθούμε να εφαρμόσουμε χρήσιμες τροποποιήσεις συμπεριφοράς μέσω ενύπνιας μάθησης», λέει η Arzi. «Θέλουμε επίσης να ερευνήσουμε τους μηχανισμούς του εγκεφάλου που συμμετέχουν και τον τρόπο μάθησης σε άλλες αλλοιωμένες συνειδησιακές καταστάσεις όπως το κώμα.»

(1)   Arzi, A. et al. Nature Neurosci. http://dx.doi.org/10.1038/nn.3193 (2012)

(2)   Bekinschtein, T. A., et al. Nat. Neurosci. 12, 1343–1349 (2009).