Μέσα στη χρονιά που τελειώνει, ο βιολόγος Paul Ehrlich και η σύζυγος του (επίσης βιολόγος) Anne
δημοσίευσαν δυο ενδιαφέροντα άρθρα πάνω στις πιθανότητες μιας μελλοντικής κατάρρευσης και στους δυνατούς τρόπους αντιμετώπισής της.
Πρόκειται για τα άρθρα «Can a collapse of global civilization be avoided?» (Ιανουάριος 2013) και «Future collapse: how optimistic should we be?» (Ιούλιος 2013), και τα δυο δημοσιευμένα στα πρακτικά της βασιλικής ακαδημίας.
Στην ουσία όλοι οι προηγούμενοι πολιτισμοί κατέρρευσαν. Κάποιοι από αυτούς εξαφανίστηκαν από το προσκήνιο της ιστορίας (Μάγιας, π.χ.), άλλοι μπόρεσαν και ανασυγκροτήθηκαν σε διαφοροποιημένα επίπεδα και με διαφοροποιημένους τρόπους (Αίγυπτος, Κίνα) ενώ άλλοι έδωσαν τη σκυτάλη σε άλλους πολιτισμούς (περιοχή Τίγρη-Ευφράτη).
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η κατάρρευση ήταν αποτέλεσμα της αδυναμίας των πολιτισμών αυτών να διαχειριστούν τα περιβαλλοντικά τους προβλήματα (για μια εκτεταμένη παρουσίαση, βλ. J. Diamond «Κατάρρευση. Πώς οι κοινωνίες επιλέγουν να αποτύχουν ή να επιτύχουν», Κάτοπτρο 2006).
Σήμερα, η παγκοσμιοποιημένη οικονομία – κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια μεγαλύτερη ποικιλία περιβαλλοντικών προβλημάτων. Ο Diamond διακρίνει δώδεκα συνολικά:
- Καταστροφή φυσικών ενδιαιτημάτων (δασών, υγροβιοτόπων, κλπ
- Διατροφικά αποθέματα
- Βιοποικιλότητα - Εξάλειψη ειδών
- Διάβρωση εδαφών
- Ενεργιακές πηγές
- Πόσιμο νερό
- Ηλιακή ακτινοβολία
- Τοξικές ουσίες
- Ιοί, μικρόβια
- Αέριοι ρύποι
- Υπερπληθυσμός
- Υπερκατανάλωση
Η κατάρρευση μπορεί να είναι άμεση (πχ, ως αποτέλεσμα ενός μικρού πυρηνικού πολέμου – του οποίου οι οικολογικές συνέπειες θα επηρεάσουν το σύνολο του πλανήτη ή πιο βαθμιαία μέσω λιμοκτονιών, επιδημιών και έλλειψης πόρων (βλ. εδώ κι εδώ).
Το ζεύγος Ehrlich μειώνει (ορθότερα: συμπυκνώνει) τους περιβαλλοντικούς κινδύνους σε οκτώ. Η ουσία, φυσικά, δεν αλλάζει.
Το θέμα είναι ότι ενώ υπάρχει γνώση και τρόπος να αντιμετωπίσουμε (αν θέλουμε) πολλούς από αυτούς τους κινδύνους (πχ, εκπομπές ρύπων και CO2), δεν είναι έτσι τα πράγματα για τις τοξικές ουσίες. Η επιστήμη δεν ξέρει τι να κάνει ώστε να αντιμετωπίσει χημικές αντιδράσεις που εκκινούν, καταλύονται και ολοκληρώνονται από συνδυασμό τοξικών ουσιών μέσα στο έδαφος/στο νερό και στον αέρα. Και το αποτέλεσμα αυτών των δράσεων δεν είναι γραμμικό αλλά πολύ πιο έντονο από το άθροισμα των αιτιών.
Οι αναμενόμενες επιδράσεις οφείλονται στην εξάντληση των φυσικών, καθαρών και «άφθονων» πόρων. Και αυτοί που παραμένουν είναι δυσπροσπέλαστοι και, κατά συνέπεια, ακριβοί (μια κλασική περίπτωση του νόμου της φθίνουσας οριακής απόδοσης, που θα έλεγαν κι οι οικονομολόγοι).
Η βασική θέση αυτής της επιχειρηματολογίας είναι ότι η κατάρρευση όχι μόνο έρχεται αλλά ότι θα έρθει πολύ πιο γρήγορα από ό,τι προβλέπουν κι οι πιο απαισιόδοξοι.
Το ζεύγος Ehrlich προχωράει πιο πέρα και μας λέει τι πρέπει να γίνει.
Πρώτα από όλα απευθύνονται στους κοινωνικούς επιστήμονες. Τους κριτικάρουν γιατί δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το θέμα (σα να είναι το όποιο θέμα) και για το ότι δεν καταλαβαίνουν πως λειτουργεί η πολιτισμική εξέλιξη. Ζητάει από αυτούς να δημιουργήσουν μια «κουλτούρα πανικού». Μιλάει για την ανάγκη μιας «πολιτισμικής αναστροφής», για την οποία εμπόδιο είναι η πεποίθηση ότι οι οικονομίες μπορούν να μεγεθύνονται εσαεί, η πεποίθηση ότι όλα τα προβλήματα λύνονται από την αγορά, η πεποίθηση ότι ο όποιος κεντρικός σχεδιασμός είναι εκ των προτέρων αποτυχημένος και η προπαγάνδα που χρηματοδοτείται από τις μεγάλες επιχειρήσεις που δεν θέλουν να πειραχτούν τα κέρδη τους. Με δυο κουβέντες, όλη η καπιταλιστική πεποίθηση και οι μηχανισμοί επιβολής στην κοινή γνώμη.
Κι αν στα εμπόδια αυτά προσθέσει κανείς την αποτυχία του ιστορικού κομμουνισμού και την κατάρρευσή του, όπως και την εντυπωσιακή επιτυχία του καπιταλισμού στην αύξηση του επιπέδου ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων του αναπτυσσόμενου κόσμου, δεν είναι να απορεί κανείς γιατί το θέμα της κλιματικής αλλαγής δεν είναι τόσο δημοφιλές.
Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον στην όλη υπόθεση είναι ότι με το ζεύγος Ehrlich και τους περιβαλλοντιστές συντάσσεται και ο υπεράνω κάθε υποψίας Jeremy Grantham (διαχειριστής επενδυτικών κεφαλαίων αξίας 100 δις δολαρίων και σταθερός μέσα στο «50 Most Influential» του Bloomberg με τους ανθρώπους που μπορούν επηρεάσουν την αγορά αναπτύσσοντας ιδέες και διαμορφώνοντας σχετικές πολιτικές).
Η βασική θέση του Grantham είναι ότι η εξέλιξη του ανθρώπινου είδους δέχτηκε μια έντονη ώθηση τα τελευταία 250 χρόνια λόγω της ανακάλυψης του άνθρακα αρχικά και του πετρελαίου στη συνέχεια. Η διαθεσιμότητα άφθονης και φθηνής ενέργειας μας οδήγησε στο να αψηφήσουμε (κατά μιαν έννοια) τους νόμους της φύσης. Αλλά το πάρτι τελείωσε: από δω και στο εξής η φθηνή ενέργεια θα είναι μιαν ανάμνηση (η τιμή της ενέργειας από φυσικούς πόρους μειωνόταν σταθερά και επί έναν αιώνα έως το 2002. Μέχρι το 2010 είχε πάρει πίσω όλη την αξία που είχε χάσει μέσα σε έναν αιώνα).
Επίσης, ο Grantham θεωρεί ότι πλησιάζουμε το σημείο όπου η παγκόσμια θέρμανση θα γίνει μη αντιστρεπτή. Η λύση εδώ είναι άμεση υιοθέτηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας και μείωση του πληθυσμού.
Ως προς το τελευταίο, τα πράγματα δείχνουν να έχουν πάρει κάποιο δρόμο (σε όλες τις χώρες του Πρώτου Κόσμου (και σε αρκετές του Τρίτου) παρατηρείται μείωση της αύξησης του πληθυσμού, ενώ στις περισσότερες χώρες της ΕΕ (της αφεντιάς μας συμπεριλαμβανομένης) η εσωτερική αύξηση του πληθυσμού είναι κάτω από το ρυθμό αντικατάστασης, έτσι ώστε ο υφιστάμενος πληθυσμός τους (χωρίς να υπολογίζονται οι μετανάστες) σύντομα θα αρχίσει να μειώνεται).
Αλλά η επίδραση του υπερπληθυσμού δε μετριέται σε αριθμό ανθρώπων αλλά ως το γινόμενο του αριθμού αυτού επί την επίδραση ανά άτομο (δηλ, άλλο το ένα εκατομ. Κινέζοι με ποδήλατο και βεντάλιες κι άλλο το ένα εκατομ. Κινέζοι με αυτοκίνητο και κλιματιστικό).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου