H ανασύσταση της λατινικής αυτοκρατορίας και η τρικυμία στο κρανίο

Ανατρέχοντας στις πολιτικές παρεμβάσεις της χρονιάς που μας αφήνει, ξαναδιάβασα το άρθρο του Giorgio Agamben στη Liberation (24 Μαρτίου) "Η αντεπίθεση της λατινικής Αυτοκρατορίας", στο οποίο αναφέρεται σε μια «λατινική αυτοκρατορία» μεταξύ των χωρών του Νότου και της Β. Αφρικής σε αντιπαράθεση με τη γερμανική Ευρώπη.


Ουσιαστικά αναβιώνει τις απόψεις που διατύπωσε ο ρωσογάλλος φιλόσοφος και ανώτερο στέλεχος της γαλλικής κυβέρνησης Αlexandre Kojève στο δοκίμιο του Outline of a Doctrine of French Policy

Το 1945, μετά την ήττα της Γερμανίας, ο Kojève κατάλαβε ότι η όποια προσπάθεια αναβίωσης του εθνικοκρατικού μεγαλείου της Γαλλίας ήταν αυταπάτη. Η Γαλλία ήταν μεν με τους νικητές αλλά τόσο το κύρος της όσο και η στρατιωτική της ισχύ είχαν δεχτεί μεγάλα πλήγματα.

Κυρίαρχοι του κόσμου ήταν οι Αγγλοαμερικανοί και απέναντί τους η σοβιετική «παραφωνία». Τα γεγονότα από μόνα τους έσπρωχναν τη Γερμανία στην αγγλοσαξονική αγκαλιά. Ήταν το μοναδικό μέσο προστασίας της από το σοβιετικό κίνδυνο.

Στα πλαίσια αυτά η Γαλλία ήταν αντιμέτωπη με δυο κινδύνους: έναν, λιγότερο η περισσότερο, άμεσο κίνδυνο και έναν πιο μακροπρόθεσμο αλλά συγκριτικά μεγαλύτερο κίνδυνο.

Ο άμεσος κίδυνος είχε να κάνει με τον οικονομικό δυναμισμό της Γερμανίας που ήταν τέτοιος, ώστε και αποκομμένος ακόμα από τις ανατολικές περιφέρειες, όταν η χώρα θα ενσωματωνόταν στην Ευρώπη μετά τον «εκδημοκρατισμό» της και την «ειρηνοποίησή» της, σύντομα θα γινόταν η κυρίαρχη δύναμη. Και η Γαλλία θα περιοριζόταν σε δεύτερης κατηγορίας δύναμη.

Ο μακροπρόθεσμος κίνδυνος είναι λιγότερο βέβαιος. Αλλά είναι θανάσιμος. Και έχει να κάνει με το να γίνει ξανά η Γαλλία το πεδίο μάχης ενός 3ου Παγκοσμίου Πολέμου, ενός πολέμου που, ανεξάρτητα από την έκβασή του, θα οδηγήσει στο θάνατο της Γαλλίας.

Έτσι, ο Kojève πρότεινε στη Γαλλία να τεθεί επικεφαλής μίας λατινικής Αυτοκρατορίας, που θα μπορούσε να ενώσει πολιτικά και οικονομικά τα τρία μεγαλύτερα λατινικά έθνη (Γαλλία, Ισπανία και η Ιταλία) σε συμφωνία με την καθολική Εκκλησία η οποία θα συγκεφαλαίωνε ολόκληρη την λατινική παράδοση, ανοιγόμενη στη Μεσόγειο.

Εύκολα διαπιστώνει κάποιος ότι ο Kojève ήταν εξαιρετικά προφητικός στις εκτιμήσεις του. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη συζήτηση.

Αλλά η πρόταση του για ανασύσταση της λατινικής αυτοκρατορίας φαίνεται ότι πάσχει. Κι αυτό γιατί το ενδιαφέρον του Kojève έχει να κάνει με τη διατήρηση της όποιας γαλλικής ηγεμονίας (έστω και περιφερειακής). Η Γαλλία, το ήξερε ο Kojève, είχε τελειώσει. Αυτό που, μάλλον, ήθελε ήταν να προσφέρει στον Ντε Γκολ μια παραμύθα: ας κάνουν οι πραγματικοί κυρίαρχοι ότι θέλουν, εμείς μπορούμε να προσποιούματσε το ρόλο αυτό στο σπίτι μας κι απέναντι στους γείτονές μας.

Σήμερα η ΕΕ των τόσων χωρών δεν είναι τίποτε άλλο από μια ένωση όπου οι φτωχοί είναι απόλυτα υποτελείς στους πλούσιους. Κλασικά πράγματα, δηλαδή. Οι «αισιόδοξοι» (των φτωχών χωρών) της ευρωπαϊκής προοπτικής δεν φαίνεται να ενοχλούνται αφού οι ίδιοι, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, έχουν εξασφαλίσει προσωπικά προνόμια και κέρδη. Δηλ. την αναπαραγωγή της παραπάνω υποτέλειας σε τοπικό/εθνικό επίπεδο.

Τί νόημα έχουν αυτά που λέει ο Αgamben αναπαράγοντας τον Kojève;

Από την αρχισυναταξία της Liberation επιλέχτηκε ο «προκλητικός» τίτλος, το άρθρο διαφημίστηκε αρκούντως και προκάλεσε μεγάλη συζήτηση και διαφωνίες.

Οι Γερμανοί αντέδρασαν κατηγορώντας τον Agamben για άγνοια δημοκρατίας και άλλα τέτοια, με αποτέλεσμα ο Ιταλός φιλόσοφος να αναγκαστεί να δώσει εξηγήσεις με συνέτευξή του Frankfurter Allgemeine Zeitung.



Εκεί, άρχισε τις γνωστές ντρίπλες για να καταλήξει στο εκπληκτικό (ως απάντηση στην ερώτηση «Τι προοπτικές μένουν, λοιπόν, για την Ευρώπη;»)

«Χρειάζεται να αρχίσουμε αποκαθιστώντας την αρχική σημασία της λέξης «κρίση», ως μια στιγμή απόφασης και επιλογής. Για την Ευρώπη, αυτό δεν μπορεί να αναβάλλεται επ’ αόριστον [...] Πιστεύω ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να συνειδητοποιήσει την εναλλακτική ενός πολιτισμού που παραμένει ανθρώπινος και ζωντανός ταυτόχρονα, διότι παραμένει σε διάλογο με την ίδια την ιστορία του, από την οποία αντλεί νέα ζωή. Η αντίληψη της Ευρώπης ως πολιτισμικής οντότητας και όχι μόνο ως οικονομικού χώρου μπορεί, κατά συνέπεια, να προσφέρει απάντηση στην κρίση; Για πάνω από 200 χρόνια η ανθρώπινη ενέργεια αναλωνόταν στην οικονομία. Πολλά γεγονότα υποδεικνύουν ότι ίσως έχει έρθει η στιγμή για τον homo sapiens να οργανώσει από την αρχή την ανθρώπινη δραστηριότητα, περισσότερο πολυδιάστατα. Η παλιά Ευρώπη μπορεί να συνεισφέρει αποφασιστικά σε αυτό το σημείο».

Τρικυμία εν κρανίω…

Η αθλιότητα της φιλανθρωπίας

Στη λέξη φιλανθρωπία υπάρχει μια βαθιά αντίφαση, στα όρια του οξύμωρου. Ο άνθρωπος είναι απλώς άνθρωπος, δεν μπορεί να είναι φιλάνθρωπος. Όπως ο λύκος δεν μπορεί να είναι φιλόλυκος, ούτε η κότα φιλόκοτα και ο σκύλος φιλόσκυλος.
Ο σκύλος, ναι, μπορεί να είναι φιλάνθρωπος, ως το κατεξοχήν κατοικίδιο που έχει μια σχεδόν αυτοκαταστροφική προσκόλληση στο είδος μας. Η κότα δεν θα μπορούσε να είναι ποτέ φιλάνθρωπη, αν είχε μια ελάχιστη επίγνωση του προορισμού της ως σούπας ή κοκκινιστής. Η γάτα, αν και εξίσου προσκολλημένη στον άνθρωπο και τα ενδιαιτήματά του, δεν είναι φιλάνθρωπη. Είναι απλώς φίλαυτη. Κι επειδή αγαπάει τον εαυτό της περισσότερο από οτιδήποτε άλλο- αν μπορεί να αποκληθεί αγάπη το ένστικτο αυτοσυντήρησης που έχει κάθε ον-, συμβιβάζεται με την αναγκαστική συνύπαρξή της με τον άνθρωπο. Είναι μια κατεξοχήν φιλόγατα που συνδέεται με μνημόνιο κατανόησης με τον άνθρωπο, αν υποθέσουμε ότι η βάση της συνύπαρξής της μ’ αυτόν είναι να πιάνει ποντίκια ή να προσφέρει το σώμα της στην ανθρώπινη ανάγκη για τρυφερότητα και χάδι.

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι φιλάνθρωπος. Μπορεί να είναι φιλόζωος ή ζωόφιλος – ας μην μπλέξουμε με την αυθεντική έννοια των δυο ταυτόσημων λέξεων, ποια σημαίνει την αγάπη για τη ζωή και ποια για τα ζώα. Φιλάνθρωπος μπορεί να είναι μόνον ο άνθρωπος που θεωρεί πως μόνος αυτός -άντε, και μερικοί ακόμη φίλοι, συγγενείς, άτομα της τάξης του, της αισθητικής του, της ιδεολογίας του- έχει ξεφύγει από την κατάσταση του ζώου και αντιμετωπίζει τους άλλους του είδους του ως ζώα, που έχουν την ανάγκη της φιλανθρωπίας του (ή της ζωοφιλίας του) και του οφείλουν ευγνωμοσύνη γι’ αυτήν.

Ακόμη κι αν αποδεχθεί κανείς τη χριστιανική αντίληψη της φιλανθρωπίας, πρέπει να εκκινήσει από τη βάση της, που είναι η φιλαυτία. «Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν», λέει το ευαγγελικό πρόταγμα.

Αλλά αυτό προϋποθέτει, πρώτον, να αγαπάς τον εαυτό σου. Δεύτερον, να αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου σε μια κατάσταση ισότητας με τον πλησίον. Τρίτον, να νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε μια ενότητα με τον πλησίον. Δηλαδή, να αντιλαμβάνεσαι την ανθρώπινη φύση σου, έτσι όπως την αντιλαμβανόταν ο Hobbes στον «Λεβιάθαν» του: «Η φύση έχει κάνει σε τέτοιο βαθμό τους ανθρώπους ίσους ως προς τις ικανότητες του σώματος και του νου, ώστε (…) η διαφορά των ανθρώπων δεν είναι τόσο αξιοσημείωτη που να μπορεί κανείς να αξιώνει για τον εαυτό του οποιοδήποτε ωφέλημα το οποίο κάποιος άλλος να μη μπορεί εξίσου καλά να το αξιώσει».

Η φιλανθρωπία είναι η άλλη όψη της έκπτωσης από τη φυσική κατάσταση ισότητας. Πριν γίνουμε «φιλάνθρωποι», έχουμε αποδεχθεί το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι είναι κατώτεροι από μας, έχουν χάσει ωφελήματα που για μας είναι αυτονόητα ή φυσικά: το σπίτι τους, μια πατρίδα, ένα αξιοπρεπές εισόδημα, μια δουλειά. Έχουμε, δηλαδή, αποδεχθεί μια αφύσικη κατάσταση ανισότητας. Στην οποία μπορεί και να έχουμε συμβάλει. Με την απληστία μας, την ανοχή μας ή τη σιωπή μας.

Σιχαίνομαι τη φιλανθρωπία. Έστω κι αν σπάνια αντιστέκομαι στον πειρασμό ν’ αγοράσω ένα πακέτο χαρτομάντιλα από τα φανάρια, να υποστώ το καθάρισμα του παρμπρίζ του αυτοκινήτου ή να δώσω στο αποστεωμένο «τζάνκι» το ευρώ με το οποίο υποτίθεται θα αγοράσει τυρόπιτα και δεν θα τσοντάρει για την επόμενη δόση του. Εξαγοράζω τις τύψεις μου για το γεγονός ότι εγώ ακόμη είμαι «εντός», όταν τόσοι άλλοι είναι «εκτός», όπως οι χριστιανοί με τον οβολό τους θαρρούν ότι διαγράφουν μια από τις αμαρτίες τους και κερδίζουν ένα μέτρο στον μαραθώνιο προς τον παράδεισο. Είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας. Διόλου αθώα και ανιδιοτελής, πρέπει να ομολογήσω.

Αλλά η οργανωμένη βιομηχανία φιλανθρωπίας, στην οποία συνωθούνται θύτες και θύματα, μου είναι απεχθής. Είναι μια κολοσσιαία απάτη. Ανοίγεις το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, την εφημερίδα κι είσαι μπροστά σε μια παρέλαση δημίων που περιθάλπουν τα θύματά τους λίγο πριν τα καρατομήσουν. Ή και έπειτα απ’ αυτό. Άλλος μαζεύει ρούχα, άλλος λεφτά, άλλος φάρμακα, άλλος τρόφιμα, αφού πρώτα έγδυσε, ξάφρισε, αρρώστησε και άφησε νηστικό τον αποδέκτη της αλληλεγγύης του. «Όλοι μαζί μπορούμε», «κανείς μόνος του στην κρίση». Γιατί δεν επεδείκνυαν προληπτικά την αλληλεγγύη τους, πριν η κρίση ξεβράσει τα θύματά της στο περιθώριο; Τι είπαν και τι έκαναν όταν περικόπτονταν οι μισθοί, όταν οι συντάξεις έπεφταν στα όρια της πείνας, όταν θερίζονταν τα προνοιακά επιδόματα, και μάλιστα με το ανάθεμα της επαίσχυντης εύνοιας σε «κηφήνες», όταν το ΕΣΥ και τα Ταμεία λεηλατούνταν, όταν η τρόικα πετσόκοβε το ανάπηρο κοινωνικό κράτος κι όταν η μνημονιακή ύφεση πλημμύριζε με λουκέτα και ανέργους τα οικονομικά ερείπια; Σε ποιο μέτρο κοινωνικής καταστροφής λένε «όχι» ακόμη και σήμερα οι πρωταθλητές της φιλανθρωπίας; Το αντίθετο ακριβώς συνέβη και συμβαίνει. Οι φανατικότεροι φιλάνθρωποι είναι οι κάτοχοι του μνημονιακού πρωταθλήματος. Αυτό θα μπορούσε λαϊκά να εκφραστεί και ως εξής: «Να σε κάψω, Γιάννη, να σ’ αλείψω λάδι». Ή «πρώτα μας χέζουν και μετά μας σκουπίζουν».

Σας ακούγεται χυδαίο; Όμως, δεν είναι πιο χυδαίο να απαιτούν την αναδιανομή της δυστυχίας των θυμάτων επειδή τους είναι αδιανόητη η αναδιανομή του πλούτου των θυτών; Δεν είναι πιο χυδαίο να απαιτούν να οικοδομηθεί στα ερείπια του κοινωνικού κράτους που οι ίδιοι κατεδάφισαν ένα εθελοντικό υποκατάστατό του; Δεν είναι πιο χυδαίο οι χρυσοδάκτυλοι της διαπλοκής και του πλιάτσικου στον κοινωνικό πλούτο να διαγκωνίζονται σε «μαραθώνιους της αλληλεγγύης»;

Η κοινωνία δεν χρειάζεται «ανιματέρ» του ανθρωπισμού, ούτε «σελέμπριτι» του πλούτου και της «γκλαμουριάς» για να αφυπνιστούν τα ανθρωπιστικά ανακλαστικά της. Χρειάζεται μηχανισμούς εξάλειψης της φτώχειας, της ανισότητας και της περιθωριοποίησης. Συζητάει κανείς γι’ αυτό; Όχι. Αλλά, όταν θεωρείται αδιανόητο να μείνει ανεξόφλητος ο ομολογιούχος -κατά κανόνα μέλος του πλουσιότερου 1% του παγκόσμιου πληθυσμού που ευθύνεται για την εξαθλίωση του φτωχότερου 30%- και αυτονόητο να «κουρευτεί» ο συνταξιούχος των 600 ευρώ, το αποτέλεσμα είναι θα είναι αυξάνονται επικίνδυνα οι επαίτες και αποδέκτες της φιλανθρωπίας. Κι είναι μάλλον απίθανο να εξαγοραστούν η επικινδυνότητα και η σιωπή τους με τα ψίχουλα της επαιτείας.

Αλλά η βιομηχανία της φιλανθρωπίας προτιμά ακριβώς αυτό: να καταστήσει τους ανθρώπους, ακόμη και τους φτωχότερους και δυστυχέστερους, συνενόχους της φτώχειας και της δυστυχίας τους. Να τους πείσει ότι οι αναξιοπαθούντες πλησίον τους είναι θύματα μιας «φυσικής ανισότητας», εξίσου ακατανίκητης με τις θεομηνίες ή τις φυσικές καταστροφές. Έτσι, δεν αγαπούν τον πλησίον τους ως σεαυτόν. Απλώς, τον οικτίρουν και τον απομακρύνουν σε απόσταση ασφαλείας. Τον αντιμετωπίζουν ως απειλή που πρέπει να εξευμενιστεί. Κατ’ ουσίαν τον μισούν γιατί υπάρχει, παρ’ ότι η εξαθλίωση του άλλου είναι προϋπόθεση της δικής τους -υπαρκτής ή φανταστικής- ευδαιμονίας, καθιστώντας τη φιλανθρωπία μια αυθεντική μισανθρωπία.

Να μια ακραία αλλά αυθεντική εκδοχή της μισάνθρωπης φιλανθρωπίας: ο Τζορτζ Σόρος, από τους πλουσιότερους και πιο αδίστακτους κερδοσκόπους στον κόσμο, άμεσα υπεύθυνος εκτεταμένων ανθρωπιστικών καταστροφών που προκάλεσε το παιχνίδι του με τα νομίσματα, τις μετοχές ή τα εμπορεύματα, είναι και «ιδιοκτήτης» ενός από τα μεγαλύτερα δίκτυα «φιλανθρωπίας» στον κόσμο. Αν κάθε χρόνο εκπονεί και κάποιου είδους ισολογισμό των αλληλοαναιρούμενων δράσεών του, με τη φιλοδοξία να ισοσκελίσει τα μεγέθη της καταστροφής και της σωτηρίας, υποθέτω ότι θα τρομάζει κι ο ίδιος με το τερατώδες έλλειμμα στο ισοζύγιο του οίκτου του.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

ΠΗΤΣΑΜ: Λαμβάνω την τιμή να συστηθώ: Ιερεμίας Ιωνάθαν Πήτσαμ, της Α. Ε. Πήτσαμ Κόμπανυ. Δουλειά της εταιρείας είναι να ξυπνά στους ανθρώπους τη λύπηση για τον άνθρωπο. Και το δηλώνω ξεκάθαρα… Η επιχείρηση πάει κατά διαόλου. Και σας το λέω εγώ, ο Ιερεμίας Πήτσαμ, που ελέγχω τα δύο τρίτα των ζητιάνων του Λονδίνου και κάτι ξέρω από ανθρώπινο οίκτο. Τι συγκινεί λοιπόν σήμερα τον άνθρωπο; Τίποτα. Γιατί και το πιο μαύρο χάλι, άντε και το συνηθίσει ο άλλος, δεν του λέει τίποτε. Κανένας δεν λυπάται κανέναν. Γίναμε αναίσθητοι και, μη σας κακοφανεί, γίναμε και γουρούνια. Βλέπεις στη γωνία έναν ωραίο γερό άνδρα με στρατιωτικό αμπέχονο και κομμένο το δεξί του χέρι, τρομάζεις, σαστίζεις, βγάζεις και του δίνεις τρία σελίνια. Τη δεύτερη φορά να σου πάλι ο κουλός στη γωνία του δρόμου, βγάζεις και του ακουμπάς δύο σελίνια. Άντε και βρεθεί ο κουλός μπροστά σου  για τρίτη φορά, σου τη δίνει και τον καρφώνεις στον μπασκίνα της γειτονιάς. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ταμπέλες (πιάνει από το ράφι μια ταμπέλα και τη δείχνει στο κοινό). ΕΣΥ ΕΧΕΙΣ, ΕΓΩ ΔΕΝ ΕΧΩ. Ωραία κουβέντα, ωραία ταμπέλα, τι να την κάνεις που ξέφτισε σε δύο βδομάδες. Άλλη ταμπέλα: ΑΓΑΠΑ ΜΕ, ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ ΕΣΥ. Καλό, ε; Δύσκολο να το πιάσεις, αλλά όμορφο. Δούλεψε πάνω από δύο μήνες, αλλά πάει κι αυτό, ξέφτισε… Τελειώνουνε κι οι όμορφες κουβέντες, τι νομίζεις; Ο κόσμος άλλαξε, θέλει καινούργια πράγματα.

Μπέρτολντ Μπρεχτ, «Η όπερα της πεντάρας»

Πηγή: Οικοδόμος

Οι 147 εταιρείες που ελέγχουν τα πάντα. Κεφάλαιο και δικτυακή τοπολογία

Οι 1318 πολυεθνικές που συγκροτούν τον πυρήνα της παγκόσμιας οικονομίας.Οι υπερσυνδεδεμένες μεταξύ τους εταιρίες  αναπαρίστανται με κόκκινο χρώμα,ενώ οι αρκετά συνδεδεμένες με κίτρινο.Το μέγεθος της τελείας αντιπροσωπεύει τα έσοδα της εταιρείας.

http://www.forbes.com/sites/bruceupbin/2011/10/22/the-147-companies-that-control-everything/
http://www.newscientist.com/article/mg21228354.500-revealed--the-capitalist-network-that-runs-the-world.html#.UrBinvRdV1F
http://www.sarajevomag.gr/entipa/teuhos_70/i70_p13_kefalaio.html

Η παραπάνω εικόνα αποτελεί μια προσπάθεια χαρτογράφησης των διασυνδέσεων μεταξύ των μεγαλύτερων πολυεθνικών εταιρειών που πραγματοποιήθηκε από το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας στη Ζυρίχη.

Παρατηρώντας τη δομή του σχήματος θα μπορούσαμε να πούμε πως αποτελεί μια μορφή δικτυακής οργάνωσης.Συνήθως,στην μορφή-δίκτυο αποδίδεται θετική χροιά,και συχνά αποτελεί και ιδεατή τοπολογική δομή συγκρότησης προταγμάτων με αντι-ιεραρχική και απο-κεντρωτική στόχευση.Η πραγματικότητα,όμως,είναι πιο πολύπλοκη από μια απλή δυαδικού τύπου ταξινόμηση μανιχαιστικής χροιάς ανάμεσα στο καλό δίκτυο και την ανεπιθύμητη ιεραρχία.Άλλωστε,πλήρως αποκεντρωμένο δίκτυο δεν υπάρχει,ούτε αντίστοιχα υφίσταται ο απόλυτα γραμμοποιημένος και ιεραρχημένος χώρος.Ουσιαστικά,πρόκειται για δύο ακρότατα/ιδεότυπους που παράγουμε νοητά,ώστε να εξετάσουμε τις έννοιες στην καθαρότητά τους.Τα δίκτυα,λοιπόν,μπορούν και αυτά να εμφανίσουν συμπτώματα συγκεντρωτισμού.Μάλιστα,υποστηρίζουμε πως η σχέση-κεφάλαιο στη σύγχρονη μορφή της μπορεί να αναπαρασταθεί καλύτερα με το τοπολογικό μοντέλο του ''απο-κεντροποιημένου δικτύου''.

Κλασικό παράδειγμα της συγκέντρωσης σε ένα δίκτυο είναι ο κόμβος. Ο κόμβος αποτελεί ένα σημείο του δικτύου από το οποίο μια πολλαπλότητα άλλων σημείων πρέπει να περάσουν ώστε να δράσουν.Μορφές κόμβου μπορεί να είναι η πρωτεύουσα μιας χώρας,οι αντίστοιχοι κόμβοι σε ένα οδικό δίκτυο ή ακόμα και ενεργειακές πηγές όπως το πετρέλαιο,γύρω από το οποίο στήνεται ένα ολόκληρο παιχνίδι γεωπολιτικής.Ο κόμβος ασκεί μια ιδιότυπη μορφή δύναμης-ισχύος που μπορεί να αποκληθεί βαρύτητα.Χρησιμοποιώντας την κλασική αντίληψη της βαρύτητας ως ''δύναμης από απόσταση'',μπορούμε να πούμε ότι οι κόμβοι ασκούν έλξη σε άλλα αντικείμενα αναγκάζοντάς τα να εισέλθουν στο πεδίο τους.Έτσι,ο κόμβος αναδιοργανώνει τις σχέσεις ανάμεσα στα σημεία του δικτύου, αναγκάζοντάς τα να εισέλθουν στο πεδίο έλξης του και να περάσουν από αυτόν.Αν ανατρέξουμε στην εικόνα στην αρχή,θα δούμε ότι οι επιχειρήσεις που συναπαρτίζουν τον πυρήνα της σφαίρας, περιβάλλονται από ένα τεράστιας πυκνότητας δίκτυο το οποίο εξασθενεί προοδευτικά,καθώς κατευθυνόμαστε στην περιφέρεια των δευτερεουσών εταιρειών.

Ουσιαστικά σε ένα δίκτυο η ισχύς του κάθε σημείου μετριέται από την ικανότητά του να ασκεί δύναμη-επιρροή στα άλλα σημεία του δικτύου και από το εύρος της χωρο-χρονική κλίμακας αυτής της ικανότητας για δράση.Για παράδειγμα,τα ''μεγα-μονοπώλια'' που απαρτίζουν τους κυριότερους παίκτες του καπιταλιστικού παιγνίου,έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν κεφάλαια σε ελάχιστα δευτερόλεπτα(χρονική μικρο-κλίμακα)καλύπτοντας τεράστιες γεωγραφικές αποστάσεις(χωρική μακρο-κλίμακα),κάτι το οποίο δεν διαθέτουν εταιρείες μικρότερης δυναμικής.

Το απο-κεντροποιημένο δίκτυο το οποίο θεωρούμε ως την πιο ''αληθή'' προσομοίωση της κίνησης του κεφαλαίου,πρέπει να διαχωριστεί από τη μορφή του '' κεντροποιημένου δικτύου'',δηλαδή το δίκτυο στο οποίο οι κινήσεις και οι σχέσεις μεταξύ των σημείων καθορίζονται από ένα κόμβο .Ιδεότυποι αυτής της ''αφηρημένης μηχανής'' οργάνωσης είναι το ναζιστικό κόμμα-κράτος,ο αυτοκράτορας-δεσπότης του ασιατικού τρόπου παραγωγής ή ακόμη και ο χριστιανικός Θεός.Ουσιαστικά,υπερβατικές μορφές οι οποίες αποσπώνται από τις κοινωνικές σχέσεις,υπερίπτανται του κοινωνικού πεδίου,λειτουργώντας θα λέγαμε σε μια διάσταση n+1,σε ένα μετα-επίπεδο,επιτελώντας τη διαδικασία της υπερ-κωδίκωσης.Τη μορφή αυτή τείνουν να πάρουν οποιεσδήποτε δομές εμφανίζουν ισχυρές τάσεις συγκεντρωτισμού και ιεραρχίας.

Αντίθετα,η κίνηση του κεφαλαίου μπορεί να περιγραφεί ως ρίζωμα,μια έννοια των Deleuze-Guattari.Το ρίζωμα,έχει τα χαρακτηριστικά να συνδέει οποιαδήποτε σημεία μεταξύ τους,να αναπτύσσεται χωρίς κάποια κεντρική οργάνωση και να επεκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις.Ιδιαιτερότητα του ριζώματος είναι η οριζοντιότητα,το γεγονός ότι δεν μπορεί να υπερ-κωδικοποιηθεί από μια διάσταση που επί-προστίθεται σε αυτό (το ''κρατικό n+1,που αναφέραμε).

Συμπτώματα της ριζωματικής διάστασης του καπιταλισμού είναι το γεγονός ότι το κεφάλαιο δρώντας απεδαφικοποιητικά,τείνει να υπερβεί τα εθνικά-κρατικά σύνορα,αναπτυσσόμενο στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα,συγκροτώντας το χώρο της παγκόσμιας αγοράς.Η απουσία,μάλιστα,ενός κεντρικού πυρήνα-κέντρου βάρους καθιστά,άλλωστε και τον καπιταλισμό οριακά ''αόρατο''.Δεν μπορούμε να σηκώσουμε το χέρι και να δείξουμε το κεφάλαιο-τουλάχιστον όχι τόσο εύκολα όσο όταν προσπαθούμε να καταστήσουμε ορατό το κράτος.Το κεφάλαιο είναι αξία σε κίνηση,με τις διαδοχικές μεταμορφώσεις σε εμπορικό,χρηματικό,σταθερό κεφάλαιο κτλ σε αντίθεση με την κρατική εδαφικότητα και στατικότητα,ενώ παράλληλα η λογική της αγοράς νομοτελώς δεν μπορεί να παράξει ένα πρόσωπο-υποκείμενο που θα συμπυκνώνει το νόημα της.Μπορούμε να βρούμε μεμονωμένους ''επιτυχημένους επιχειρηματίες'',αλλά δεν μπορούμε να βρούμε Τον Ένα καπιταλιστή στο σώμα του οποίου ενσαρκώνεται η έννοια του κεφαλαίου,σε αντίθεση με τον πρωθυπουργό και τον μονάρχη οι οποίοι αποτελούν τις εμπειρικές εκδηλώσεις της ιδέας του κράτους και του Θεού,αντίστοιχα. Όλα αυτά συνηγορούν στη διαπίστωση μιας ''απόστασης'' ανάμεσα στη λογική του κεφαλαίου και στη λογική του κράτους.Μελέτη που ξεπερνά τους σκοπούς αυτού του κειμένου

http://leninreloaded.blogspot.gr/2013/03/97.html
http://www.sarajevomag.gr/entipa/teuhos_70/i70_p13_kefalaio.html

Πηγή: Die Bestimmung des Menschen

Ντερλικώματα και πιώματα: Τα Χριστούγεννα και οι κοινωνικές τάξεις

Ακόμα και τις μέρες της κρίσης, για όσους δε βαρέσανε εξ ολοκλήρου μπιέλα, οι γιορτές σημαίνουν δυο πράγματα: τελετουργικές μορφές αυξημένης κατανάλωσης τροφής και ποτού σε κοινοτιστικό (communal) πλαίσιο (1) και ανταλλαγή δώρων (2)

Άλλα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τη γιορτή από την κάθε μέρα:

• η κατανάλωση ιδιαίτερων φαγητών που συνήθως απαιτούν ιδιαίτερες πρακτικές προετοιμασίας και μαγειρέματος.
• η κατανάλωση συγκριτικά μεγαλύτερων ποσοτήτων τροφής και ποτού

Το κοινοτιστικό πλαίσιο και οι τελετουργικές μορφές παρέχουν το «χώρο» εντός του οποίου είναι δυνατή η δημιουργία «γενικότερων» ταυτοτήτων όπως και η δημιουργία και συντήρηση δικτύων κοινωνικής ισχύος.

Το δώρο κολλάει κι αυτό στη διάρθρωση και αναπαραγωγή των κοινωνικών σχέσεων, δε θέλει και ιδιαίτερη ανάλυση.

Το τελετουργικό βοηθάει στο παραμύθιασμα ώστε τροφή και ποτό να μετασχηματιστούν σε κοινωνικό κεφάλαιο. Πέρα από το πρεστίζ και το αίσθημα αυτό-ικανοποίησης που προσφέρουν οι γιορτές, σε μεγαλύτερα βάθη όπου η ταξική πάλη δεν αστειεύεται, αποτελούν συγκεκριμένες πρακτικές αναπαραγωγής των κοινωνικών σχέσεων και διαφοροποιήσεων με λανθάνοντα αλλά και άμεσα πρακτικά αποτελέσματα που βελτιώνουν τις πιθανότητες επιβίωσης και αναπαραγωγής (εννοείται για ποια πρόσωπα και ποιες καταστάσεις).

Στα πλαίσια αυτά αναπτύσσονται ιδιαίτερα στυλ κατανάλωσης που χαρακτηρίζονται συχνά από εξωτικά και πανάκριβα προϊόντα/συνήθειες και αποτελούν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ελίτ.

Επιπλέον, η παραπάνω τροφή και το παραπάνω ποτό που καταναλώνονται κατά τη διάρκεια των γιορτών (σπατάλη σε υλικό επίπεδο) μπορούν να «επενδυθούν» και να επιστρέψουν ως «κέρδος» σε κοινωνικό επίπεδο.

Πολλά από τα έθιμα και τις συνήθειες των Χριστουγέννων τις έχουμε πάρει από τα ρωμαϊκά Saturnalia.

Το πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των Σατουρναλίων ήταν ότι οι ρόλοι ανάμεσα σε δούλους κι ιδιοκτήτες αντιστρέφονταν κι αυτό οδηγούσε σε ξέφρενο γλέντι, άφθονη οινοποσία και ακολασίες.

Οptimo dierum (οι καλύτερες μέρες) έγραφε ο Κάτουλλος.

Ο χριστιανισμός «αποστείρωσε» τα Σατουρνάλια και όταν έβαλε το χεράκι του κι ο καπιταλισμός, στην βικτωριανή Αγγλία, αιώνες αργότερα, όπου η κοινωνική διαστρωμάτωση ήταν πολύ πιο έντονη και ξεκάθαρη, τα Χριστούγεννα δεν ήταν οι γιορτές που έφερναν κοντά πλούσιους και φτωχούς.

Οι πλούσιοι καλούσαν τους φίλους τους στα εξοχικά τους όπου κουτσομπόλευαν και έπαιζαν τυχερά παιχνίδια.

Οι μεσαίες τάξεις έτρωγαν ένα λουκάνικο παραπάνω και έπαιζαν κανα χαρτάκι στο σπιτάκι τους.

Για τις φτωχές μάζες δεν ήταν τίποτε μα τίποτε το ιδιαίτερο.

Σήμερα ένας τρόπος να μετρηθεί η κοινωνική δομή είναι η καταγραφή της κατανάλωσης των νοικοκυριών σε είδη διατροφής.

Η κοινωνικο-επαγγελματική ταξινόμηση: 

• Eπιχειρηματίες/Επαγγελματίες και Ανώτεροι υπάλληλοι (Τάξεις Ι και ΙΙ)
• Χειρώνακτες και μη χειρώνακτες Εργάτες και Υπάλληλοι (Τάξεις ΙΙΙΧ και ΙΙΙΜ)
• Ημιειδικευμένοι και Ανειδίκευτοι Εργάτες (Τάξεις IV και V)

Τα συμπεράσματα από τις έως τώρα μελέτες (αν και οι έρευνες αφορούν την Αγγλία, προκύπτουν γενικότερα συμπεράσματα):

• Όλες οι τάξεις ξοδεύουν περισσότερα χρήματα για τροφή/ποτό το Δεκέμβριο.
• Oι μεσαίες τάξεις καταναλώνουν πιο υγιεινά τρόφιμα σε σύγκριση με την εργατική τάξη.
•  Αυτή η τάση δεν επαληθεύεται την περίοδο των Χριστουγέννων όπου παρατηρείται αυξημένη κατανάλωση μη υγιεινών τροφών και από τις μεσαίες τάξεις. Ο λόγος για αυτό δεν είναι άλλος από το «Χριστούγεννα είναι…». 
•  H ταξική διαφοροποίηση στη διατροφή γίνεται πιο έντονη από το 1985 και μετά όταν μεγαλώνει και η οικονομική ανισότητα .
• Η ταξική διαφοροποίηση μειώνεται το Δεκέμβριο. Η μείωση επέρχεται ως αποτέλεσμα της «θέλησης» των εργατικών τάξεων να δανειστούν για να εξασφαλίσουν αυξημένη κατανάλωση τα Χριστούγεννα. 
•  Οι μεσαίες τάξεις ξοδεύουν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος που διαθέτουν για διατροφή σε αλκοόλ. Η διαφορά μειώνεται το Δεκέμβριο και ανατρέπεται για τις Τάξεις IV και V οι οποίες περνούν πρώτες στην κατανάλωση αλκοόλ διπλασιάζοντας τον εβδομαδιαίο μέσο όρο. 

 Και μέσα στη μέθη τους οι Τάξεις IV και V αφού τραγουδήσουν δεκάδες φορές “I got plenty o’ nothin’, and nothin’s plenty fo’ me» συναντιούνται με το Φάντασμα των Μελλοντικών Χριστουγέννων και ανταλλάσουν υποσχέσεις.


Πηγές:
Α Christmas Carol. Marxism Leninism Today The Electronic Journal of Marxist-Leninist Thought.

Martin Pitts, Danny Dorling and Charles Pattie, 2005.Changing Families, Changing Food.
ΤHe Leverhulme Trust.

Bourdieu, P. 1984. Distinction: a social critique of the judgement of taste. Routledge,
London.