(από το βιβλίο του Tony Collins «Sport in Capitalist Society. Ashort History», Routledge, 2013. Μτφ. Crying Wolf)
Αντίθετα με την υπόλοιπη Ευρώπη, όπου η αριστοκρατία στηριζόταν ακόμη στα φέουδά της και σε προ-καπιταλιστικές βάσεις και δεν αποδεχόταν το νομισματικό κανόνα που υιοθέτησε η αριστοκρατία της άλλης πλευράς του Καναλιού – το πάθος της γαλλικής αριστοκρατίας για τον τζόγο είχε μετριαστεί σημαντικά από την κατάρρευση της κερδοσκοπικής εταιρίας του John Law Mississippi Company το 1720 – το πατρονάρισμα των σπορ από τη βρετανική αριστοκρατία κορυφώθηκε κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα (15). Μέχρι και το τέλος των ναπολεόντειων πολέμων, τα περισσότερα σπορ ελέγχονταν από το «The Fancy», ένα άτυπο δίκτυο αριστοκρατών, ευγενών και υποτακτικών τους. Το 1751, ο Henry Fielding έγραφε ότι «για το ανώτερο τμήμα της ανθρωπότητας, ο χρόνος είναι εχθρός … και βασικό του μέλημα είναι να τον σκοτώσει» (16). Η εγκατάλειψη από τη αριστοκρατία των στρατιωτικών-φεουδαρχικών σπορ όπως η τοξοβολία, η κονταρομαχία και οι ιππικοί αγώνες που ήταν τόσο αγαπητά στον Ερρίκο τον 8ο, δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιου έρωτά της με την ειρήνη.
Με εξαίρεση τη δεκαετία του 1730, σπάνια υπήρξε χρονιά μέσα στον 18ο αιώνα με τη Βρετανία να μην εμπλέκεται σε κάποιον υπερπόντιο πόλεμο και κάποιοι αριστοκράτες κατάφερναν να συνδυάζουν την εξυπηρέτηση τόσο των στρατιωτικών όσο και των αθλητικών συμφερόντων τους. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, ο Δούκας του Κάμπερλαντ, γνωστός και ως Χασάπης του Κάλλοντεν μετά από αιματηρή εκδίκηση που επιφύλλαξε στους Σκωτσέζους το 1746. Μάλλον τα φεουδαρχικά στρατιωτικά σπορ δεν εξέφραζαν πλέον την κουλτούρα της αριστοκρατίας. Να ανταγωνίζεσαι, να κερδίζεις, να επωφελείσαι. Όπως και στις μπίζνες, αυτή ήταν η Αγία Τριάδα της φίλαθλης αριστοκρατίας.
Ο μετασχηματισμός της Βρετανίας σε καπιταλιστική οικονομία αντανακλάται στην εμφάνιση ιδεών όπως του προσωπικού συμφέροντος και του ανταγωνισμού στην πολιτική και πολιτιστική ζωή. Στα τέλη του 17ου αιώνα η ιδέα ότι η ανθρώπινη φύση είναι εγγενώς ατομικιστική και ανταγωνιστική κυριάρχησε στις φιλοσοφικές και οικονομικές συζητήσεις. Ο μεγαλύτερος συνήγορος αυτής της ιδέας, ο Τόμας Χομπς, υποστήριξε στον «Λεβιάθαν» (1756) ότι η φυσική κατάσταση του ανθρώπου ήταν ο «πόλεμος όλων εναντίων όλων» (17). Η πεποίθηση αυτή ερχόταν σε ευθεία ρήξη με παλιότερες θεωρήσεις της ανθρώπινης φύσης που βασίζονταν στις χριστιανικές ιδέες της αμετάβλητης ιεραρχίας, του καθήκοντος και της υποχρέωσης.
Στην πραγματικότητα, η ίδια η έννοια της «ανθρώπινης φύσης» δεν ήταν σε κοινή χρήση πριν τον 18ο αιώνα. Το 1700 η οικονομική θεωρία βασιζόταν πλέον ξεκάθαρα στην υπόθεση ότι τα άτομα πράττουν με βάση το ίδιον συμφέρον (18). Και η άποψη αυτή έγινε κυρίαρχη σε όλη την κοινωνική ζωή του 18ου αιώνα. Η πιο γλαφυρή της διατύπωση έγινε από τον Αλεξάντερ Πόουπ στο «Δοκίμιο περί του ανθρώπου» (1733): «Η αγάπη για τον εαυτό, η πηγή της κίνησης που ενεργοποιεί την ψυχή/η ζυγαριά του λόγου που ρυθμίζει τα πάντα» (19). Η πιο ωμή έκφραση αυτής της ιδέας απαντά στο έργο του Μπέρναρντ Μάντεβιλ ο οποίος στο έργο του «Ο μύθος των μελισσών» σκιαγραφεί το όραμα μιας κοινωνίας που βασίζεται στο ίδιο συμφέρον των ατόμων. Χωρίς αυτήν την αρχή να την καθοδηγεί «η κονωνία πρέπει να παρακμάσει, για να μην πούμε ότι πρέπει να καταστραφεί εντελώς», έγραφε στο έργο του «Πραγματεία για την ανθρώπινη φύση» το 1723 (20).
Και τόσο ο «Ροβινσώνας Κρούσος» (1719) του Ντάνιελ Ντιφόου όσο και τα «Ταξίδια του Γκάλιβερ» (1726) του Τζόναθαν Σουίφτ, όφειλαν τη μεγάλη τους επιτυχία στην επικαιρότητα των θεμάτων που διαπραγματεύονταν, δηλαδή τις αλλαγές των σχέσων ατόμου – κοινωνίας. Η Μολ Φλάντερς (1722) του Ντιφόου είναι μια ευρύτερη διερεύνηση των ίδιων θεμάτων καθώς η Μολ προσπαθεί να κερδίσει χρήματα με το κορμί της. Και η διαβεβαίωση του Άνταμ Σμιθ στον «Πλούτο των Εθνών» (1776) ότι «δεν αναμένουμε το δείπνο μας από την ευσπλαχνία του κρεοπώλη, του ζυθοποιού ή του φούρναρη, αλλά κυρίως από την φροντίδα που δείχνουν για τα δικά τους συμφέροντα» ήταν κάτι το αδιαμφισβήτητο για την πλειοψηφία των αναγνωστών του (21).
Το άνδρας εναντίον ανδρός (οι γυναίκες σπανίως λαμβάνονταν υπόψη), είτε αφορούσε το νικητή στον ιππόδρομο είτε στον αγώνα κρίκετ, δεν ήταν πιά απλώς μια ψυχαγωγική δραστηριότητα.
Αναφορές
15 For a broad discussion of gambling in eighteenth-century France, see Thomas M. Kavanagh, Enlightenment and the Shadows of Chance, Baltimore, 1993, esp. pp. 67–106.
16 Henry Fielding, An Enquiry into the Causes of the Late Increase of Robbers and Related Writings, Oxford, 1988, p. 84.
17 Richard Tuck and Michael Silverthorne (eds), Thomas Hobbes On the Citizen, Cambridge, 1998, p. 94.
18 Specifically on this, see Joyce Oldham Appleby, Economic Thought and Ideology in Seventeenthcentury England, Princeton, NJ, 1978 and The Relentless Revolution: A History of Capitalism, New York, 2010. For a broader discussion of these developments, see Ellen Meiksins Wood, The Origin of Capitalism, New York 1999.
19 Quoted in John Henry, ‘Science and the Coming of Enlightenment’, in Martin Fitzpatrick (ed.), The Enlightenment World, Abingdon, 2004, p. 24.
20 In Bernard Mandeville, The Fable of the Bees: or, Private Vices, Publick Benefits, London, 1724, p. 464.
21 Adam Smith, An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, Chicago, 1976, p. 18.
(συνεχίζεται)
Αντίθετα με την υπόλοιπη Ευρώπη, όπου η αριστοκρατία στηριζόταν ακόμη στα φέουδά της και σε προ-καπιταλιστικές βάσεις και δεν αποδεχόταν το νομισματικό κανόνα που υιοθέτησε η αριστοκρατία της άλλης πλευράς του Καναλιού – το πάθος της γαλλικής αριστοκρατίας για τον τζόγο είχε μετριαστεί σημαντικά από την κατάρρευση της κερδοσκοπικής εταιρίας του John Law Mississippi Company το 1720 – το πατρονάρισμα των σπορ από τη βρετανική αριστοκρατία κορυφώθηκε κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα (15). Μέχρι και το τέλος των ναπολεόντειων πολέμων, τα περισσότερα σπορ ελέγχονταν από το «The Fancy», ένα άτυπο δίκτυο αριστοκρατών, ευγενών και υποτακτικών τους. Το 1751, ο Henry Fielding έγραφε ότι «για το ανώτερο τμήμα της ανθρωπότητας, ο χρόνος είναι εχθρός … και βασικό του μέλημα είναι να τον σκοτώσει» (16). Η εγκατάλειψη από τη αριστοκρατία των στρατιωτικών-φεουδαρχικών σπορ όπως η τοξοβολία, η κονταρομαχία και οι ιππικοί αγώνες που ήταν τόσο αγαπητά στον Ερρίκο τον 8ο, δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιου έρωτά της με την ειρήνη.
Με εξαίρεση τη δεκαετία του 1730, σπάνια υπήρξε χρονιά μέσα στον 18ο αιώνα με τη Βρετανία να μην εμπλέκεται σε κάποιον υπερπόντιο πόλεμο και κάποιοι αριστοκράτες κατάφερναν να συνδυάζουν την εξυπηρέτηση τόσο των στρατιωτικών όσο και των αθλητικών συμφερόντων τους. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, ο Δούκας του Κάμπερλαντ, γνωστός και ως Χασάπης του Κάλλοντεν μετά από αιματηρή εκδίκηση που επιφύλλαξε στους Σκωτσέζους το 1746. Μάλλον τα φεουδαρχικά στρατιωτικά σπορ δεν εξέφραζαν πλέον την κουλτούρα της αριστοκρατίας. Να ανταγωνίζεσαι, να κερδίζεις, να επωφελείσαι. Όπως και στις μπίζνες, αυτή ήταν η Αγία Τριάδα της φίλαθλης αριστοκρατίας.
Ο μετασχηματισμός της Βρετανίας σε καπιταλιστική οικονομία αντανακλάται στην εμφάνιση ιδεών όπως του προσωπικού συμφέροντος και του ανταγωνισμού στην πολιτική και πολιτιστική ζωή. Στα τέλη του 17ου αιώνα η ιδέα ότι η ανθρώπινη φύση είναι εγγενώς ατομικιστική και ανταγωνιστική κυριάρχησε στις φιλοσοφικές και οικονομικές συζητήσεις. Ο μεγαλύτερος συνήγορος αυτής της ιδέας, ο Τόμας Χομπς, υποστήριξε στον «Λεβιάθαν» (1756) ότι η φυσική κατάσταση του ανθρώπου ήταν ο «πόλεμος όλων εναντίων όλων» (17). Η πεποίθηση αυτή ερχόταν σε ευθεία ρήξη με παλιότερες θεωρήσεις της ανθρώπινης φύσης που βασίζονταν στις χριστιανικές ιδέες της αμετάβλητης ιεραρχίας, του καθήκοντος και της υποχρέωσης.
Στην πραγματικότητα, η ίδια η έννοια της «ανθρώπινης φύσης» δεν ήταν σε κοινή χρήση πριν τον 18ο αιώνα. Το 1700 η οικονομική θεωρία βασιζόταν πλέον ξεκάθαρα στην υπόθεση ότι τα άτομα πράττουν με βάση το ίδιον συμφέρον (18). Και η άποψη αυτή έγινε κυρίαρχη σε όλη την κοινωνική ζωή του 18ου αιώνα. Η πιο γλαφυρή της διατύπωση έγινε από τον Αλεξάντερ Πόουπ στο «Δοκίμιο περί του ανθρώπου» (1733): «Η αγάπη για τον εαυτό, η πηγή της κίνησης που ενεργοποιεί την ψυχή/η ζυγαριά του λόγου που ρυθμίζει τα πάντα» (19). Η πιο ωμή έκφραση αυτής της ιδέας απαντά στο έργο του Μπέρναρντ Μάντεβιλ ο οποίος στο έργο του «Ο μύθος των μελισσών» σκιαγραφεί το όραμα μιας κοινωνίας που βασίζεται στο ίδιο συμφέρον των ατόμων. Χωρίς αυτήν την αρχή να την καθοδηγεί «η κονωνία πρέπει να παρακμάσει, για να μην πούμε ότι πρέπει να καταστραφεί εντελώς», έγραφε στο έργο του «Πραγματεία για την ανθρώπινη φύση» το 1723 (20).
Και τόσο ο «Ροβινσώνας Κρούσος» (1719) του Ντάνιελ Ντιφόου όσο και τα «Ταξίδια του Γκάλιβερ» (1726) του Τζόναθαν Σουίφτ, όφειλαν τη μεγάλη τους επιτυχία στην επικαιρότητα των θεμάτων που διαπραγματεύονταν, δηλαδή τις αλλαγές των σχέσων ατόμου – κοινωνίας. Η Μολ Φλάντερς (1722) του Ντιφόου είναι μια ευρύτερη διερεύνηση των ίδιων θεμάτων καθώς η Μολ προσπαθεί να κερδίσει χρήματα με το κορμί της. Και η διαβεβαίωση του Άνταμ Σμιθ στον «Πλούτο των Εθνών» (1776) ότι «δεν αναμένουμε το δείπνο μας από την ευσπλαχνία του κρεοπώλη, του ζυθοποιού ή του φούρναρη, αλλά κυρίως από την φροντίδα που δείχνουν για τα δικά τους συμφέροντα» ήταν κάτι το αδιαμφισβήτητο για την πλειοψηφία των αναγνωστών του (21).
Το άνδρας εναντίον ανδρός (οι γυναίκες σπανίως λαμβάνονταν υπόψη), είτε αφορούσε το νικητή στον ιππόδρομο είτε στον αγώνα κρίκετ, δεν ήταν πιά απλώς μια ψυχαγωγική δραστηριότητα.
Αναφορές
15 For a broad discussion of gambling in eighteenth-century France, see Thomas M. Kavanagh, Enlightenment and the Shadows of Chance, Baltimore, 1993, esp. pp. 67–106.
16 Henry Fielding, An Enquiry into the Causes of the Late Increase of Robbers and Related Writings, Oxford, 1988, p. 84.
17 Richard Tuck and Michael Silverthorne (eds), Thomas Hobbes On the Citizen, Cambridge, 1998, p. 94.
18 Specifically on this, see Joyce Oldham Appleby, Economic Thought and Ideology in Seventeenthcentury England, Princeton, NJ, 1978 and The Relentless Revolution: A History of Capitalism, New York, 2010. For a broader discussion of these developments, see Ellen Meiksins Wood, The Origin of Capitalism, New York 1999.
19 Quoted in John Henry, ‘Science and the Coming of Enlightenment’, in Martin Fitzpatrick (ed.), The Enlightenment World, Abingdon, 2004, p. 24.
20 In Bernard Mandeville, The Fable of the Bees: or, Private Vices, Publick Benefits, London, 1724, p. 464.
21 Adam Smith, An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, Chicago, 1976, p. 18.
(συνεχίζεται)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου