Επανεξέταση της οικονομικής επιστήμης από έναν Μανωλιό ντυμένο στην τρίχα

Το Σεπτέμβριο του 2012 δημιουργήθηκε το Rethinking Economics (RE), ένα διεθνές δίκτυο φοιτητών των οικονομικών, διανοουμένων και πολιτών που έβαλε ως στόχο του τον επαναπροσδιορισμό των προγραμμάτων σπουδών των οικονομικών τμημάτων.

 Ήταν μια «απάντηση» γεμάτη αηδία για την επιμονή (ή εμμονή;) των πανεπιστημιακών τμημάτων στην νεοκλασική θεωρία και την απαξίωση της όποιας άλλης ματιάς και ιδιαίτερα αυτής που είναι ιδιαίτερα κριτική στην παραπάνω κυρίαρχη θεωρία.

Φέτος το RE έκανε το συνέδριο του στις 28-29 Ιουνίου στο Λονδίνο και επίκειται ένα δεύτερο το Σεπτέμβιο στη Ν Υόρκη.

Στο Λονδίνο μαζεύτηκαν λοιπόν όσοι αμφισβητούν το κυρίαρχο παράδειγμα και προσπάθησαν να εξηγήσουν το αμετάβλητο της επιστήμης των οικονομικών, δοθείσης της αποτυχίας των να προβλέψουν και να εξηγήσουν την πρόσφατη κρίση. Παράλληλα, εξέθεσαν και συζήτησαν διάφορες εκφράσεις/παραλλαγές των εναλλακτικών/ετερόδοξων οικονομικών.

Το κυρίαρχο εναλλακτικό παράδειγμα ήταν το κεϋνσιανό μοντέλο. Το οποίο, ως γνωστό, εξαντλεί την εναλλακτικότητα του σε μια διαφορετική προσέγγιση του καπιταλιστικού συστήματος και δέχεται το τελευταίο ως (αιώνιο) φυσικό φαινόμενο – κάτι σαν τον καιρό, με τους χειμώνες και τα καλοκαίρια του – του οποίου τα δυσμενή αποτελέσματα έρχονται ως απότοκο της μη επαρκούς ζήτησης.

Ο γκουρού των κεϋσιανών Paul Krugman (ΡΚ) είπε ότι η έλλειψη επαρκούς ζήτησης είναι μια «τεχνική δυσλειτουργία» που μπορεί να διορθωθεί με συνετή νομισματική και οικονομική πολιτική. Για τον ΡΚ είναι λυπηρό το γεγονός ότι η θεωρία επιχειρηματικού κύκλου (business cycle theory) - η οποία έχει αναπτυχθεί από τα πρωτοπαλίκαρα του φιλελευθερισμού Ludwig Von Mises και Friedrich Hayek – δεν αναγνωρίζει αυτό το πρόβλημα (και κατά συνέπεια την επίλυσή του):

«η πεποίθηση ότι η ανεπαρκής ζήτηση δεν είναι πρόβλημα, έχει ακινητοποιήσει τη σκέψη πολλών μέσα στο χώρο»

Άλλοι κεϋνσιανοί προχωρούν παραπέρα και αναγνωρίζουν ότι ο καπιταλισμός είναι εγγενώς ασταθής (ή, τουλάχιστον, ο νομισματικός του τομέας), ότι δεν υπάρχει τέλεια αγορά ή σταθερή ανάπτυξη. Η οικονομία της αγοράς είναι ατελής, ασταθής και με αβέβαιο μάλλον.

Αβεβαιότητα, λοιπόν. Το νέο δόγμα: σε ένα περίπλοκο σύστημα με τόσες μεταβλητές και οντότητες που συμπεριφέρονται ανορθολογικά τα πάντα είναι αβέβαια και ….μη προβλέψιμα.

Τα νεοκλασικά οικονομικά βασίζονται στο λογικό θετικισμό, το κυρίαρχο μοτίβο σκέψης στη δυτική επιστήμη (τουλάχιστον μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, πριν αμφισβητηθεί από την ιστορικιστική στροφή, δηλ., στην αναγωγή της ιστορίας της επιστήμης σε βασικό αξιολογητή των επιστημολογικών και ορθολογικών αναφορών – μια αμφισβήτηση όμως που παρέμεινε μόνο στα χαρτιά και στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα και ελάχιστα εισχώρησε (σε πρακτικό επίπεδο) στα επιστημονικά εργαστήρια):

τα γεγονότα είναι καθαρά αποτυπώματα της εμπειρίας, οι θεωρίες είναι ανεξάρτητες από κοινωνικές και ψυχολογικές βάσεις και η φύση της επιστημονικής μεθόδου είναι ξεκάθαρη και ανεπηρέαστη. 

Ή, με πιο απλά λόγια: μαύρη είναι η νύχτα στα βουνά/στους βράχους πέφτει χιόνι.

Το ρεζουμέ της άποψης των εναλλακτικών αυτών οικονομολόγων είναι απλό:

• Η μη σχεδιασμένη και ελευθεριάζουσα οικονομία της αγοράς οδηγεί σε αποτυχίες και απαράδεκτα κοινωνικά προβλήματα. 
•  Μια κοινωνικοποιημένη παραγωγή θα ήταν λάθος αφού θα οδηγούσε σε μονοπωλιακό έλεγχο της οικονομίας και θα απέτρεπε την καινοτομία και την τεχνολογική πρόοδο.
•  Η λύση είναι μια «πλουραλιστική» οικονομία Ο καπιταλισμός είναι το καλύτερο σύστημα και έχει πετύχει μέσα στον τελευταίο αιώνα σημαντικά βήματα στην αύξηση του κατά κεφαλήν πλούτου μέσω της τεχνολογίας και της επιστήμης.

Σκέφτεται κανείς ότι για όλους αυτούς τους/τις λεβέντες/τισσες το πρόβλημα του καπιταλισμού είναι καθαρά πρόβλημα αβεβαιότητας και ατέλειας των αγορών. Με καλύτερη διαχείριση και καλύτερους κανόνες που θα θεραπεύσουν την επενδυτική μυωπία (βραχυπρόθεσμες επενδύσεις), τις ατέλειες της τραπεζικής αγοράς και του χρηματιστηρίου, είναι δυνατή η ανάδυση μιας δικαιότερης αγοράς εργασίας που θα οδηγεί σε αύξηση μισθών.

Έχουμε δηλαδή να κάνουμε στην ουσία με έναν ψυχολογικό πρόβλημα: με κατάλληλη αγωγή τα μυαλά των mainstream οικονομολόγων θα ανοίξουν και έτσι θα υιοθετήσουν και θα διδάξουν και θα προτείνουν άλλες, κοινωνικά πιο δίκαιες απόψεις.

Λες και αυτά τα παιδιά σκέφτονται και λειτουργούν εν κενώ:

δεν υπάρχουν συμφέροντα, δεν υπάρχει κυρίαρχη τάξη, δεν υπάρχει κυρίαρχη ιδεολογία, δεν υπάρχουν μίσθαρνοι διάκονοι αυτής της ιδεολογίας.

Δεν είναι να απορείς που χρηματοδότης της όλης προσπάθειας του Rethinking Economics είναι ο George Soros, ένας άνθρωπος (όπως είναι ευρύτατα γνωστό) με ελάχιστο ενδιαφέρον για τα συμφέροντά του.